صباح عزیز.
پیش از هر چیز، خوب کردی که در این‌جا حرف‌هات رو نوشتی و امیدوارم در آینده هم بیشتر بنویسی و خوب‌تر کردی که اولین کامنت رو با معرفی شروع کردی.
امیدوارم این به یک «سنت حسنه» تبدیل بشه و بقیه هم به تدریج همین کار را بکنن.
در مورد بسته بودن دیدگاه‌ها‌ی مطالب قدیمی، پیش از این هم توضیح داده‌ام و فکر می‌کنم تو هم خونده باشی. اما به هر حال، به خاطر دیگرانی که این نوشته رو می‌خونن و ممکنه علت رو ندونن، علت اصلی اینه که من غالباً حس خوبی به نوشته‌های قدیمی خودم ندارم. یعنی می‌تونم به جرأت بگم که طی دو سال اخیر، بدون استثناء، هر بار کسی به مطلبی از گذشته‌ی من لینک داده یا زیر اون‌ها کامنت گذاشته و باعث شده که اون مطلب رو دوباره ببینم و مرور کنم، حس بسیار بدی به نوشته‌های خودم پیدا کردم (آخرین موردش هم همین ساقی نبی لوی عزیزم که چند روز قبل، من رو به سمت یکی از نوشته‌های قدیمیم هُل داد).
تا به حال چند بار به این نتیجه رسیده‌ام که به بچه‌ها بگم یه کد اتوماتیک روی روزنوشته بذارن که مطالب بعد از یک‌سال رو کامل پاک کنه. اما بعد که فکر کردم دیدم اون مطالب یه کارکرد مهم برای من دارن. وقتی می‌بینم‌شون و حسم بهشون بد میشه؛ یادم می‌افته که ممکنه سال‌های بعد هم حسم به نوشته‌های امسال بد بشه و کمی با دقت و وسواس بیشتری می‌نویسم.
مثلاً من به قضاوت خودم، شعورم به نسبت زمانی که چ مثل چمران رو نوشتم،‌ چند برابر شده (و به نسبت چند سال دیگه چند برابر کمتره و به نسبت چیزی که باید باشه صفره).
اگر کامنت‌هاش باز باشه من مجبور می‌شم از نوشته‌های یک انسان کم‌شعور و ساده‌دل که اون نوشته رو منتشر کرده (و با من جز شباهت در نام و نام خانوادگی و مشخصات شناسنامه‌ای هیچ نسبتی نداره) دفاع کنم.
من انقدر درگیر خودم هستم که دوست ندارم درگیر دفاع از حرف‌های دیگران بشم.
در مورد سوگیری، باید بگم که فکر می‌کنم به «سوگیری» هم مثل «قضاوت کردن» ظلم شده. همون‌قدر که مدام می‌گیم قضاوت نکنید، پیوسته هم توصیه می‌کنیم که سوگیری نداشته باشید.
اما اگر نظر من رو بخوای، وقتی کسی به یه نفر بگه تو «سوگیری» نداری، به نظرم تلویحاً بهش گفته: مُرده‌ی متحرک. سنگ. جنازه. بی‌مغز. بی‌شعور و …
ما همه سوگیری داریم. اگر تو از تعبیر «اختلاف زاویه» استفاده می‌کنی، معنای ضمنی‌اش اینه که سوگیری‌های من با سوگیری‌های تو زاویه دارن و اتفاقاً به گمان من «زاویه» برای بیان تفاوت در سوگیری‌ها تعبیر درست و گویایی هم هست.
معمولاً هم کسانی که می‌گن فلان متن سوگیری داره، این جمله‌شون رو می‌شه چنین ترجمه کرد که: «مفروضات اون متن با مفروضات من، هم‌زاویه نیست.»
با این فرض، جاهایی هم که «سوگیری» آزارمون نمی‌ده، به نظرم جاییه که مفروضات شبیه می‌شن.
البته اگر منظورمون، Self-serving Bias یا خطاهای شناختی دیگه باشه، به‌نظرم باید دقیق به نوعش اشاره کنیم که با «سوگیری به معنای عام» اشتباه نشه.
در مورد نسیم طالب باید بگم که من نسیم طالب رو تیزهوش، پرتلاش و آشنا با ریاضیات می‌دونم. خصوصاً در زمینه‌ی آشنایی با ریاضیات، تأکید دارم؛ چون به نظرم وجه ممیزه‌ی اون از بسیاری از نویسندگان پاپ و عامه‌پسند زمان ماست.
هم‌چنین فکر می‌کنم میشه به این آدم جایگاه نظریه پرداز هم داد. به استناد گواهی بزرگانی که بارها به الهام‌بخش بودن و موثر بودن دیدگاه‌های اون اشاره کرده‌اند و ارجاعاتی که به کارهاش وجود داره.
ولی فکر می‌کنم نظریه پرداز بودن، مانع این نمیشه که کسی حرف اشتباه نزنه یا نمیشه به خاطر این‌که فردی در حوزه‌ای نظریه پرداز هست، در حوزه‌های دیگه هم نظریه‌های درستی داشته باشه.
اما این ویژگی نسیم طالب نیست. من حداقل در مورد مولوی، فروید و یونگ، ضمن احترام بهشون و نقش مهمی که در تاریخ انسان داشتن، به نظرم حرف‌های زیادی زدن که «پوچ و تهی»، مودبانه‌ترین توصیف‌شونه و اگر در خلوت خودم باشم، واژه‌های بسیار تند و تلخ‌تری درباره‌شون به‌کار می‌برم.
همین نیچه مگه این‌قدر حرفهای تند به زن‌ها نزده (یا خیلی از بزرگان خودمون).
اما ما هر انسانی رو به خاطر حرف‌های مثبت و سازنده و Contribution هایی که داشته تحسین می‌کنیم نه به خاطر ضعف‌هاش.
مگر در این چند هزار سال نظریه پردازی روی این خاک زندگی کرده که حرف اشتباه حرف نزده باشه یا منتقد نداشته باشه؟
اگر از من بپرسی، مهمه که ما ببینیم هر کسی رو می‌خواهیم در کدوم کتگوری قرار بدیم و بعد باید با استانداردهای همون کتگوری بسنجیم.
از نظر من، نسیم طالب، در دسته‌بندی متفکران رده اول مثل کولموگوروف یا بولتزمن یا گالتون قرار نمی‌گیره که ما بخوایم با استانداردهای بسیار سخت‌گیرانه بسنجیمش. این‌ها همه در آمار و کاربردهای آمار، حرف‌های بنیادین تازه زدن. نسیم طالب نویسنده‌ی عمومیه. کسی که میشه در نجوم با کارل سیگن، در تکامل با هراری و در فیزیک با براین کاکس مقایسه‌اش کرد.
به نظرم در این لایه، قواعد و استانداردها تغییر می‌کنه و انتظارات ما هم باید متفاوت باشه و فرضم بر اینه که مخاطب من هم – وقتی تعریف یا تحسین من از یک نویسنده رو می‌بینه – این رو می‌دونه.
چنان‌که من در مورد هراری گفته‌ام که به جد معتقدم بعضی از رفرنس‌هایی رو که ادعا کرده چک نکرده و عمداً به قصد فریب مخاطب، حجم منابعش رو زیاد کرده. اما این چیزی از احترامی که بهش می‌ذارم کم نمی‌کنه. چون Scientist نیست؛ فقط یه نویسنده‌ی پاپ هست که سعی می‌کنه به مخاطبش فشار بیاره که به یه سری پرسش‌ها، بیشتر فکر کنه و باید با همین استاندارد هم سنجیده بشه.
به نظرم وقتی نسیم طالب رو Scientist ببینی، تحملش برات سخت می‌شه. اما اگر Science Communicator ببینی، خیلی راحت‌تر می‌تونی باهاش دوست باشی (اگر به عنوان فعال و تحلیل‌گر بازارهای مالی به نسیم طالب نگاه کنی که مطمئنم دیگه کوچک‌ترین نقدی نداری. چون با استاندارد اون قشر، هیچ نوع ناهنجاری نداره).
در مورد اخلاق تُند، راستش رو بخوای سال‌هاست به این نتیجه رسیده‌ام که تندگویی و تیز‌ی کلام رو به افراد مستعد ببخشم. چون فکر می‌کنم اون‌ها انقدر با تحمل آدم‌های معمولی مثل ما آزار می‌بینن که اگر گاهی با تندخویی و تلخ‌گویی خودشون رو خالی نکنن، ممکنه ما اون‌ها رو با جنون از دست بدیم.
یادمه یه بار یکی به داوکینز گفت: چرا هر کی بهت حمله می‌کنه این‌قدر از کوره در میری و حمله می‌کنی و تند حرف می‌زنی.
در جواب گفت: «من توانمندی‌های زیادی دارم که تحمل مخالف، جزو اون‌ها نیست.» 😉
بالاخره این‌ها خودشون هم ادعا نکرده‌ان معلم اخلاق هستن. اومدن حرف‌شون رو بزنن برن به امید این‌که شاید یکی یه جایی با یکی از حرف‌هاشون، یه جرقه‌ای در ذهنش بزنه.
البته می‌فهمم که نگاه بسیاری از ما، «معصوم‌پسند» هست و همین باعث می‌شه که دوست داشته باشیم در اهل علم، حسن خُلق رو هم ببینیم و در اهل خلق، میوه‌های علم رو شاهد باشیم و به طور کلی، از «جامع‌الاطراف بودن» لذت می‌بریم. از این منظر، کسی مثل نسیم طالب در این خاک، امتیاز بالایی کسب نمی‌کنه.