در نگاه نخست، دانستن از ندانستن بهتر به نظر میرسد. همچنانکه روز از شب، یا مرگ از زندگی، یا سیرابی از تشنگی.
اما این تنها در نگاه نخست است. دانستن شاید به لذت منجر شود اما همیشه به رضایت منجر نمیشود.
***
نخستین حوزهی دردناک دانستن، داشتن دانش است. منظورم از دانش، مشتق و انتگرال و ترتیب عناصر جدول مندلیوف و نام کرمهای پیچیده مثل دراکونکولوس نیست. منظور من از دانستن، هر آن چیزی است که درک بهتری از محیط ایجاد میکند و آگاهی میبخشد. آنکس که اقتصاد میآموزد، مدیریت میفهمد، مغز را میشناسد، فلسفه را درک میکند، روانشناس میشود، جامعهشناسی دغدغهاش میشود، «آگاهتر» میشود و آگاهی یعنی رنج.
رنج اینکه دردهای دیگران را میبینی. دردهایی که یا خود نمیبینند و یا نمیفهمند.
رنج اینکه در میانهی جمع تنها میشوی. چیزهایی را میخواهی که دیگران نمیخواهند و دیگران در رفتار و گفتار و زندگیت، چیزهایی میبینند که هرگز ندیدهای و به آن فکر نکردهای.
رنج اینکه دیگران طردت میکنند.
رنج اینکه دیگران قضاوتت میکنند.
به آن «گنگ خوابدیدهای» تبدیل میشوی که عالم برایش «تمام کر» است. نه زبانی برای گفتن داری و نه آن روز که بر زبان آوردی گوشی برای شنیدن خواهی یافت.
***
حوزهی دردناک دیگر، در محیط خانواده است. به یاد میآورم آن زن را که برای آزمون وفاداری همسرش، در غیاب خودش صدای همسرش را ضبط کرد و در بازپخش آن، دو «نکته» بر «دانستههایش» افزوده شد. نخست اینکه همسرش به او خیانت میکند و دوم اینکه او را یک «خرس گوشتالود» میداند.
آنها جدا شدند. مرد بر سر زندگی دیگری رفت تا به خدمت یا به خیانت، آن را اداره کند. اما زن، حتی در شیرینترین لحظات زندگی نیز، حتی در شنیدن دوستانهترین و عاشقانهترین واژهها نیز، در گوشههای پنهان دلش، بر خود خواهد لرزید که شاید اینجا نیز در غیابم، «خرس گوشتالویی» بیش نباشم.
آن زن تا روز مرگ، با احساس یک «خرس» زندگی خواهد کرد. بی هیچ دلیلی. جز آنکه در لحظهای، نتوانست بر وسوسهی بیشتر دانستن غلبه کند.
***
حوزهی آسیب زنندهی دیگر، محیط کار است. حرف زدن پشت سر مدیران، از جمله اخلاقهای نادرست کارکنان است که مروری کوتاه به تاریخ مدیریت و سلطنت، نشان میدهد که قدمتی هماندازهی حضور انسان بر این کره دارد. همچنانکه اخلاق نادرست مدیران نیز در این است که در گفتگو با هم ردههای خویش، برای اثبات برتری و قدرت، از اعتبار و نام کارکنان خود خرج میکنند. مدیرانی که مکالمههای کارکنان را گوش میدهند و یا کارکنانی که کوچکترین حرفهای مدیران را ردیابی میکنند، کیفیت زندگی کاری خود را بهبود نمیبخشند. بلکه خود را در محیط کار شکنجه میدهند.
***
در مذاکره و ارتباطات نیز ماجرا همین است. زیادتر دانستن، الزاماً به نتیجهی بهتر منجر نمیشود. گاه ما را به سمت رفتارهای عجولانه سوق میدهد و گاه چنان عنان اختیار از کف ما میرباید که از ادامهی گفتگو باز میمانیم.
***
به نظر میرسد در بهشت دنیا، «دانستن» درخت ممنوعهای است که اگر چه، هر کدام تا حدی به تغذیه از آن برای زنده ماندن نیاز داریم، اما هر گاز بیشتر از نیاز، دردها و رنجهای بیشماری را به جسم و جان ما تحمیل خواهد کرد…
——————————————————
نوشتهای که تا حد زیادی مرتبط است: حریم شخصی
سلام استاد
واقعا متن شماروبادل وجان درک میکنم.کاملا موافقم چون خودم هم خیلی به این قضیه فکرکرده بودم.بعضی مواقع ندانستن نعمتی بزرگ است…
موافقم.
مدت هاست که درست و غلطم رو گم کردم .
نمی دونم دونستن بهتره یا ندونستن ؟؟؟خنثی بودن بهتره یا تلاش برای بهتر کردن ؟؟؟؟پذیرفتن همه کس و همه چیز به همون شکلی که هست درسته یا کمک برای تغییر ؟؟؟
محمد جان کمک کن از این همه سردر گمی دربیام.
حسرت و زاری که در بیماری است
وقت بیماری همه بیداری است
پس بدان این اصل را ای اصل جو
هر که را درداست او برده است بو
هر که او بیدارتر پردردتر
هر که او هشیارتر رخ زردتر
روی این دانستن عکس مار گذاشتین؟؟؟.. ذهن من اون و ربط داد به خیلی چیزها در این حوزه:) نمی دونم این کا ر عمدی بوده یا نه ولی خیلی جالب بود….اگر عمدی بودی شاید ناخودآگاهتون خیلی وقته به خیلی چیزها آگاه شده و شما یک جور ندیدش گرفتین و اون هم اینطوری داره خودش رو نشون میده در هر صورت که ناخودآگاه پیروز میشه …اگر هم دانسته بوده که ترکیب به جا و جالبیه…
اول متن دانستن رو با آگاهی یک جا آوردین…به عنوان کسی که سالهاست دارم یوگا و متعلقاتش رو کار میکنم و روزانه چندین بار کلمه آگاه بودن و آگاه شدن رو می خونم و می شنوم و از اونجا که شاید تو کامنتام هم این رو دیده باشید چند تا مورد رو بگم. شاید بیربط به این موضوع…بله آگاهی درد داره….و این درد زمانی بیشتر میشه که که مواجه میشی با مردمی که در سطح پایین تری از آگاهی هستن و و سیاه و تیره به اون دلیل که این عدم آگاهی اونقدر درونشون زیاده که مانع ورود نور به درونشون میشه…ولی همین آگاهی وقتی وارد هر چیزی بشه کبفیت اون رو تعییر میده به سمت تعالی….و اینکه وقتی شما در مسیری دیگه نمی تونی برگردی به دلیل چشیدن اون کیفیت بالاتر با تمام دردها و رنجها و طرد شدنها نمی تونی نزول پیدا کنی….و باید ادامه بدی ….مورد دیگه اینه که بهتر این دانستن و آگاهی رو در مورد خودمون گسترش بدیم اینطوری وقتی با ناآگاهی دیگران مواجه میشیم تاثیر چندانی نمیگیریم…می دونم این حرف خیلی بزرگه ولی بودن کسایی که به این مراحل از اگاهی رسیدن و تمامی این افراد آگاهی رو از خودشون شروع کردن….در مورد گنگ خواب دیده هم وقتی شما به سطحی از آگاهی میرسی مسلما تغییرات در روح و روان و ذهنت مانع از ادامه ارتباطات ناسالم قدیمی میشه ولی آدمهایی هستن همراه کافیه فاصله گرفت تا جایای خالی ارتباطات با آدمهای مناسب پر بشه….بله آگاهی درد داره و اون میوه ممنوعه که آدم گازش زد میوه درخت ممنوعه دانش بود ولی آگاهی آدمی رو رها میکنه…..و کیفیتی رو وارد زندگی ادم میکنه همراه با سرور درونی…همینه بیشتر کسانی که به درجاتی از آگاهی واقعی میرسن از جامعه کناره گیری میکنن چون اونقدر اون طعم آگاهی شیرینه که حاضر نیستن ناآگاهی و تاثیر منفی دیگران خللی در اون ایجاد کنه.آگاهی آدم رو حساس میکنه خیلی خیلی حساس مثل کودکان و اینجا چاره کار تنها و تنها ادامه مسیره به سمت سطح آگاهی بالاتر به سمت شناخت مشاهده گر..آگاهی رو باید از وجود خودمون شروع کنیم و اونوقت این آگاهی گسترده میشه به تمامی ابعاد زندگیمون….و برای این آگاهی به وجود خودمون کتاب خوندن یکی از راههاست عملی که در پی این کتاب خوندن ایجاد میشه مهمه نه خود انجام مطالعه کتاب ….عملی که باعث میشه نیلوفرهای پایدار از عمق منجلاب درون آدمی و دنیارشد کنن و در سکوت شکوفه بدن و به بار بشینن….اینطوری که مشاهده گر درونت رو آشنا میشی و تفکیک میدی بین مشاهده گر و اون خود همیشگی…..
سلام پگاه جون. خیلی قشنگ ودرست حرف میزنی. کاملا با حرفات موافقم.
بسیار زیبا. به نظر من پشت هر دانستنی، مسئولیتی نهفته است. اگر کسی را یارای به دوش کشیدن آن مسئولیت نیست نباید این دانایی را کسب کند چراکه عمل نکردن به آن موجب رنج و اندوه و حسرت خواهد گشت. همچنان که امام علی به زیبایی می فرماید کوتاهی در عمل موجب غم و اندوه می گردد.
سلام
مطلبتون مثل همیشه خوب و بسیار مفید هست اما احساس میکنم اون قسمتش که در مورد محیط کار هست، خیلی با منطق قسمتهای بالا نمیخونه و سطحش فرق میکنه با فلسفه ی این نوشته ی شما! انگار یه جورایی از جنس اونها نیست. شما بسیار باهوش هستید و قلم بسیار هوشمند و رسایی هم دارید. نمیدونم چرا اینطوری شده و مطمئنا دلیلی دارید. شاید هم این فقط یه حس از طرف من باشه.
ممنون که هستید و ممنون که مینویسید.
سلام محمدرضا جان
چند وقتی نبودم تا سری بزنم به این خونه ی زیبای شما.
از قیاس مطلب قشنگت با نظر دوستان توی کامنت ها ،به نظرم دوستان مقصود تو رو درست متوجه نشدن و درک بالا رو با سواد بالا یا هوش بالا اشتباه گرفتند،متأسفانه!.درک مفهومی جدا از سواد یا هوش داره.
گاهی زیاد فهمیدن خوب نیست و موجب رنجش آدم میشه.
سلام محمد رضا
واقعا دونستن تیغ دو لبه است اما از زندگیه شما دونستن برای من سبب خیر شده. دوستتون دارم.گفتید آدمها از آدمهای کامل و perfect بدشون میاد واقعا اینطور هست.آدم ها آسیب پذیریشونو پنهان میکنند.شما ریسک بزرگی کردید.زندگیتونو و خیلی زوایای اونو به بقیه نشون دادید. ممنون.این سخنرانی غوغایی در من ایجاد کرد امیدوارم برای شما هم مفید باشد.http://www.aparat.com/v/zqmR6
گفتید آدمها دوست دارند دیده بشوند.نگاه کردم دیدم مدتهاست از ترس دیده شدن خودمو پنهان کردم و تلاش کردم کامل به نظر بیام .محافظه کار شدم. قضاوت میکنم.دارم تغییر میکنم و این حس عالیه.الان دارم راهمو پیدا میکنم.می خوام بیزینسو شروع کنم البته با یه تیم خوب.هنوز خیلی کوچیکیم.میخوام خودمو نشون بدم و از حاشیه امن خارج بشم. باید مهارتهامو پرورش بدم.لطفا راجع به تعهد و مسئولیت پذیری هم بگو.آدمهای خوب مثل شما قوت قلبند.مرسی
خدا قوت
با سلام…
ممنون از مطلب حائز اهمیتی که قرار دادید که یک قسمتش برای من حجت خوبی بود،
اما توی مطلبی که نوشتید و یا کلا شاید بشه گفت توی مقوله ی دانستن دو رویکرد کاملا متفاوت میشه در نظر گرفت،
.
یقینا نوع دانستن اون خانم از ضبط کردن صدای همسرش، استراق سمع و کسب دانایی از روشی ناپسند هست که نتیجه ی فوق العاده منفی به دنبال داره و یا غیبت کردن کارکنان از مدیران و یا از یکدیگر در همین گروه طبقه بندی میشه… حتما این نوع کسب دانایی با کسب علم و آگاهی از شیوه ی صحیح متفاوت هست، و حتما رنج این دو نوع کسب آگاهی هم متفاوته…
.
نمیشه این دو تا رو با هم درنظر گرفت، به نظر من کسب علم و آگاهی از راه درست و صحیح حتـــــــما واجب و پسندیده هست، حتی اگه به رنج کشیدنِ ناشی از این آگاهیِ مثبت منجر بشه، که این رنج خودش نوعی تعالی هست و انسان کامل حتــــــــما این رنج رو باید تجربه کنه (لقد خلقنا الانسان فی کبد، شاید این آیه یه جوری به این مطلب مرتبط باشه)
.
اما اون آگاهی پیدا کردن از راه نادرست (دزدیده گوش دادن، غیبت کردن و…) حقیقتا اصلا نبایدد سراغش رفت، حتی اگه وسوسه شدید باشه، چون صد در صد سود حقیقی در اون نیست و خسران و زیان به دنبال داره و رنجی هم که به دنبال داره از نوعی متفاوته.
.
شاید بشه برای اینها کلمات متفاوتی پیدا کرد، که بار معنایی این قضیه رو در خودش داشته باشه؛ عالم، دانا، آگاه، کسی که خبر دارد،
دارم دنبال کلمه ای می گردم که دانستن یا فهمیدن در اون لزوما بار معنایی مثبت نداشته باشه، مثلا خنثی باشه یا حتی منفی، ولی پیدا نمی کنم….
این رنج را بر نادانی و رضایت ابلهانه ترجیح میدهم.
فلک به مردم نادان دهد زمام مراد تو اهل فضلی و دانش همین گناهت بس
محمدرضا .احساس میکنم دلیل تایید نشدن و یا دیر تایید شدن کامنتهام اینه که مجبور میشی وقت بگذاری و بادقت بخونی تا مسئله ای نوشته نشده باشه که …
اگر اذیت میشی و وقتت گرفته میشه .اگه بهم بگی،قول میدم دیگه کامنت نگذارم.
نوشته های این پست شما،شاید تمام چیزی بود که میخواستم تو لینک پایین بگم .
http://trainingskills.blogfa.com/post/212
اما
هبوط یعنی کشف تازه
تو ،هر لحظه ،هبوط میکنی…
هر آن که چیز تازه ای کشف میکنی
و هر کشف تازه ای ،یعنی هبوط….
نوشته های این پست شما،شاید تمام چیزی بود که میخواستم تو لینک پایین بگم .
http://trainingskills.blogfa.com/post/212
اما
هبوط یعنی کشف تازه
تو ،هر لحظه ،هبوط میکنی…
هر آن که چیز تازه ای کشف میکنی
و هر کشف تازه ای ،یعنی هبوط….
و من ، از بهشت نادانی هبوط کرده ام و در جهنم دانایی سرگردانم .سرگردان…
الان که اومدم کامنتها رو بخونم متوجه شدم لینک ناقصه ،درستش کردم.
دقیقاً مثالی که زدی با همه اون چیزی که توی ادبیات از میوه ممنوعه یاد میشه یکی بود… میگن سیب سمبل دانش هست و به همین دلیل بعضی ها نافرمانی آدم و حوا رو نعمت و برخی دیگه کفر میدونن…
بیچاره بچه ای که هی پشت سر هم سوال میکنه: این چیه؟ اون چی بود؟ چرا اینجوری شد؟ چرا اونجوری گفتی؟
اگر میدونست چه بلایی تو راهه شاید دهنش رو میبست و هیچ چیزی نمیپرسید!
فکر کنم یکی دیگه از جاهایی که بحث عدالت میره زیر سوال دقیقاً همینجاست! چرا آدمها حق انتخاب دارن که یه عده بیشتر بدونن و یه عده کمتر که تقابل دانا و نادان پیش بیاد و آن کس که بداند که نداند آسیب ببینه و اذیت شه و آن کس که نداند که نداند بشه مامور عذاب؟!!!
انتظار داشتم این شعر رو توی کامنتها ببینم: «خوش به حال دیوونه/که همیشه خندونه»
جانا سخن از زبان ما می گویی… 🙁
محمد رضا جان.لطفا کامنتم رو بخون.دیگه کسی سراغ اون دانستنی که منظور شما هست نمیره .همه دنبال تست کنکور هستند.من در مدرسه تیزهوشان هستم و اکثر هم کلاسی هام و متاسفانه اون شاگرد خوب ها(که خودم هم هستم) میگن هیچ مطالعه ای به جز تست و اینا ندارن.
خودم مسیر سختی رو انتخاب کردم .هم درس های مدرسه رو میبرم جلو به خوبی و هم المپیاد می خونم و سعی می کنم گلستان سعدی و کتاب های متفرقه هم که دوست دارم یخونم .محمد رضا اگر دوست داشتی دعا کن که موفق بشم .امید دارم توی المپیاد ،طلا بیارم و راحت بشم تا حدی ازین چرخه ی معیوب.انقدر تو این راه روحیم رو تضعیف کردن..از مدیری که میگه توصیه نمی کنیم و از بغل دستی درس خونی که میگه تو به چه امیدی المپیاد می خونی و از معلمی که میگه به نظر من المپیاد رو اروپایی ها در ما القا کردند تا نخبه های مارو شناسایی و جذب کنند و باید حذف بشه و…
ولی من هم چنان راهم و با قدرت ادامه میدم.من به هدفم ایمان دارم.
آقا میشه استثنائا ما این متنو از چپ بخونیم و بچسبونیم به خودمون و کیف کنیم؟!
مثلا به جای اینکه بگیم چون من دانا هستم پس رنج میبرم بگیم چون من رنج میبرم پس دانا هستم؟ ; )
همیشه از بچگی برام جالب بود که چرا میگن فلانی “کر و لال” هست. همزمانی این دو نقص عجیب بود برام ولی واقعا داشتن یکی و نداشتن اون یکیش خیلی داغون کنندست!
شاید به همین خاطره که کسی باید “سمیع” و “بصیر” باشه و الباقی صفات که هم “رحمان” و “رحیم” باشه و هم “قادر علی کل شی” و الباقی صفات. سخته یکی باشی و یکی نباشی. عجب تنظیم دقیق و حیرتآوری!
که آگاهی در لغت
به معنای گردن نهادن است و پذیرفتن . ( شاملو )
با من موافقی که گاه دریافت های حسی درست تر از استدلال های منطقی است ؟ البته به خود آدم و میزان آموختگی و فرهیختگی اش بستگی تام دارد . گویی در برخی آدم ها سنسورهای حسی ضریب خطای کوچکتری دارند .
اما همیشه نتیجه همان دانستن است که گاهی رنج به همراه خواهد آورد . چاره ای نیست مگر گردن نهادن و پذیرفتن . . .
گریزی نیست ؛ آنزمان که حقیقت همچون روحی سرگردان بر تو ظاهر می شود (هاملت) . اما کیست آنکه بر مسند داوری تعیین کرده باشد رنج کدام یک بیشتر بوده ؛ عمویی خیانت پیشه یا مادر پنهانکار و یا هاملت ناگزیر از سوختن در آتش انتقام؟ و این همه وقتی است که پذیرفته باشیم خیانت است آنچه را که مادر پنهان کرده بود!!! و نه سوختن در آتش آگاهی از راز دل خویش . . .
شاید . . . که بهتر آن است که در افسون گل سرخ شناور باشیم .
من تصمیم گرفتم مطالعه کردن را کنار بگذارم
هر بار از کتاب خوندنت میگی ناراحت می شم.
چون می دونم بیشتر می خونی و بیشتر می فهمی و بیشتر زجر می کشی!!!
مرگ از زندگی بهتر است؟!!!!!!!
یک برنامهنویس و یک مهندس در یک مسافرت طولانى هوائى کنار یکدیگر در هواپیما نشسته بودند. برنامهنویس رو به مهندس کرد و گفت: مایلى با همدیگر بازى کنیم؟ مهندس که میخواست استراحت کند محترمانه عذر خواست و رویش را به طرف پنجره برگرداند و پتو را روى خودش کشید. برنامهنویس دوباره گفت: بازى سرگرمکنندهاى است. من از شما یک سوال میپرسم و اگر شما جوابش را نمیدانستید ۵ دلار به من بدهید. بعد شما از من یک سوال میکنید و اگر من جوابش را نمیدانستم من ۵ دلار به شما میدهم. مهندس مجدداً معذرت خواست و چشمهایش را روى هم گذاشت تا خوابش ببرد. این بار، برنامهنویس پیشنهاد دیگرى داد. گفت: خوب، اگر شما سوال مرا جواب ندادید ۵ دلار بدهید ولى اگر من نتوانستم سوال شما را جواب دهم ٥٠ دلار به شما میدهم. این پیشنهاد چرت مهندس را پاره کرد و رضایت داد که با برنامهنویس بازى کند.
برنامهنویس نخستین سوال را مطرح کرد: «فاصله زمین تا ماه چقدر است؟» مهندس بدون اینکه کلمهاى بر زبان آورد دست در جیبش کرد و ۵ دلار به برنامهنویس داد. حالا نوبت خودش بود. مهندس گفت: «آن چیست که وقتى از تپه بالا میرود ۳ پا دارد و وقتى پائین میآید ۴ پا؟» برنامهنویس نگاه تعجب آمیزى کرد و سپس به سراغ کامپیوتر قابل حملش رفت و تمام اطلاعات موجود در آن را مورد جستجو قرار داد. آنگاه از طریق مودم بیسیم کامپیوترش به اینترنت وصل شد و اطلاعات موجود در کتابخانه کنگره آمریکا را هم جستجو کرد. باز هم چیز بدرد بخورى پیدا نکرد. سپس براى تمام همکارانش پست الکترونیک فرستاد و سوال را با آنها در میان گذاشت و با یکى دو نفر هم گپ ( chat ) زد ولى آنها هم نتوانستند کمکى کنند.
بالاخره بعد از ۳ ساعت، مهندس را از خواب بیدار کرد و ٥٠ دلار به او داد. مهندس مودبانه ٥٠ دلار را گرفت و رویش را برگرداند تا دوباره بخوابد. برنامهنویس بعد از کمى مکث، او را تکان داد و گفت: «خوب، جواب سوالت چه بود؟» مهندس دوباره بدون اینکه کلمهاى بر زبان آورد دست در جیبش کرد و ۵ دلار به برنامهنویس داد و رویش را برگرداند و خوابید.
ﺩﺍﻧﺴﺘﻦ
ﯾﺎ ﻧﺪﺍﻧﺴﺘﻦ ؟
سلام
مثله همیشه هستم و میخوانم.
مثالهای شما از جنس دانستنی است که به درک و شعور منجر نمی شود . دانستنی که به دنبالش آگاهی نباشد، انباشت اطلاعات بی فایده است که در نزد انسان نادان، آتشی است در دست دیوانه.
درسته مینا جان.
اساساً من معتقدم که دانستن به ندرت یا به سختی به درک و شعور منجر میشود. تجربه است که میتواند درک و شعور بسازد. دانستن بیشتر توهم درک و شعور ایجاد میکند که به تعبیر زیبای تو آتشی در دست دیوانه میشود…
به یاد میارم جایی خونده بودم در دنیا دانایی که میان گروهی نادان گیر افتاده رنج میکشه
استاد عزیز مثل همیشه پربار بود…
چند سالی هست که با این مشکل دست و پنجه نرم می کنم… اون هم به خاطر مطالعه زیاد و بررسی های موشکافانه ام تو حوزه های مختلف هستش. رنج بزرگ تر از رنج عدم اطلاع جامعه اطرافیان از آخرین تفکرات و دستاوردها، به تمسخر گرفتن اونهاست. خیلی وقت ها که دانسته هام رو با دیگران به اشتراک میزارم، با پوزخندی از کنارشون رد میشن و این منو خیلی آزار میده.
سلام محمدرضا جان
بازم مثل همیشه حظ وافر نصیبمان شد .
دو سه هفته ای هست که میخام درخواستی رو به صورت ایمیل براتون بفرستم نمیدونم چرا دستم به قلم نمیره ….