تقریباً سالی یک بار این نوشته پنج سال قبلم را میخوانم و احساس میکنم باید آن را دوباره نوشت. پس چنین میکنم…
باستان شناس فرهنگی…
نه! اشتباه نکنید. این یک تخصص جدید نیست. شغلی هم نیست که همین دیروز اختراع شده باشد. ما در ایران دهها میلیون نفر باستانشناس فرهنگی داریم.
شغل جالبی است. میگردیم در فرهنگمان، در تاریخ سه هزار سال قبل و بیشتر، تلاش میکنیم تا مستنداتی پیدا کنیم و بگوییم که ما هم روزگاری کسی بوده ایم.
این نوع باستان شناسی البته گرایشهای مختلف دارد، اما چه فرق میکند. گرایش مذهبی آن است که میکوشد در قرآن، پیش بینیهای مربوط به پرتاب ماهواره امید به فضا را جستجو کند و یا تبیین نظریه بیگ بنگ را. باستان شناسی فرهنگی البته گرایش ملی هم دارد که میکوشند ثابت کنند در ۴۰۰۰ سال قبل ما سیستم فاضلاب داشته ایم و اولین مستراح عمومی، نه بر اساس ادعای اروپاییان در قرن پانزدهم، بلکه در ۱۰ قرن قبل از ورود اسلام به ایران، اختراع شده است. یا میکوشیم ثابت کنیم که شأن زنان در حدی بوده که در آن زمان مدیر پروژه بوده اند برای بزرگترین پروژه های عمرانی کوروش. حتی سپندارمزگان داشته ایم (وای که دستم درد میگیره از تایپ کردن این لغت عجیب که تو گویی کسی از لج اعراب، هر چه توانسته از گ چ پ ژ درآن جای داده است).
این باستان شناسان فرهنگی، بر خلاف همکاران واقعی و اصیل خود، چهره تمیزی دارند. اگر مرد هستند با کت و شلوار و گاه کراوات. اگر زن هستند با بهترین لباسها و چهره ها.
اما من وقتی حرف زدنشان را میشنوم، آنها را در لباس دیگری تصور میکنم. چهره ای خاک گرفته، کفشهای پاره و لباسهای مندرس. بیرون آمده از گوری قدیمی با مدرکی در دست، از شواهد تمدنی منقرض شده و در ذهن خود به آنها لبخند میزنم.
یکی از دوستانم پس از سفرهای نوروزی میگفت: برای ما که کمتر مستراحی در مسیر جاده هایمان تمیز است و قابل استفاده، چه فرق میکند که چند هزار سال پیش کجا بوده ایم؟ فاضلاب عمومی داشته ایم یا نه.
نمیتوان در مسیر پیشرفت تمدن رو به عقب ایستاد. نمی دانم. اما فکر میکنم احساس حقارت، این باستان شناسی فرهنگی را در کشور ما رشد داده است. به تعبیر اسلامی آن، به “حتی زرتم المقابر” گرفتار آمده ایم. در پی شمارش گورهای گذشتگانمان هستیم. تا ثابت کنیم که برتریم.
کشور ما، امروز، کسانی را میخواهد که بپذیرند: امروز تمدنی بزرگ نیستیم. اما، میخواهیم باشیم. امروز قدرت اقتصادی نیستیم اما میخواهیم باشیم. امروز فرهنگ غنی نداریم اما میخواهیم داشته باشیم. امروز شاید بزرگ نباشیم، اما آنقدر میکوشیم تا همه چیز بشویم.
روزی که پیشرفت کردیم، در میان شغلهای مختلف، چند صد نفری هم باستان شناس فرهنگی خواهیم داشت. آنها ثابت خواهند کرد که ما همچون گیاهی هرز، ناگهان در دشت تمدن ها سبز نشده ایم. تمدن بزرگی هستیم با پشتوانه ای عظیم از مادیت و معنویت. از تاریخ و جغرافیا.
من میدانم. آن روز خواهد آمد. و همه ما دور هم، آن روزهای خوب را جشن خواهیم گرفت.
اما لازمه اش این است که بیل های باستان شناسی را زمین بگذاریم و قلم آموزش در دست بگیریم. آن روز خواهد آمد. من میدانم.
آخرین دیدگاه