رضای نازنین.
فلسفه نیاز به وجود ائمه، وجود عصیان در ماست. وگرنه اگر فرشته خو بودیم، به آن بزرگان نیازی نبود.

علی جان.
می‌خواستم حرفی رو بزنم که کمی نامربوطه. اما برام مهم هست که بگم.

از توجهت به تفاوت “داشته” و “سرمایه” خیلی خیلی خوشحال شدم. قبلاً هم گفته‌ام و نوشته‌ام و می‌دونم که هم خودت می‌دونی و هم حرف‌های من رو خونده‌ای که دقت کلامی، چیزی فراتر از یک وسواس بیمارگونه برای حفظ یک زبانه.
زبان‌ها باید با هم بجنگند و پیروز شوند و شکست بخورند و در این تنازعی که برای بقا دارند، آنها که قدرتمند‌تر هستند و تطبیق بیشتری با نیازهای زمان خود دارند، زنده بمانند (البته نه برای همیشه. بلکه باید در انتظار بمانند تا روزی، زبان دیگری که از آنها هوشمندتر است و مقتضیات زمان خود را بهتر می‌فهمد، آنها را به زانوی التماس بیندازد).

قاعدتاً حفظ زبان هم، با حفظ کلمات نیست. اگر همه‌ی مردم ما هم از فردا، به جای توییت کردن، “جیک جیک” کنند یا “گنجشکانه” منتشر کنند، هیچ دستاوردی برای زبان فارسی نخواهد بود!

ما اگر دغدغه‌ی زبان داریم، باید کلماتمان داستان داشته باشند. خاطره داشته باشند. احساس در پشتشان باشد. تا زمانی که تنها خاطره‌ی من از بلوغ، سبز شدن پشت لب و رویش موهای بدن باشد، نمی‌توانم در مورد بازار Mature، از لغت بازار بالغ استفاده کنم.

خیلی مهم است که ما در مورد هر لغت، چه چیزهایی شنیده‌ایم و کجاها آن را شنیده‌ایم و از چه کسانی شنیده‌ایم. این داستان‌ها، نه با حمایت قانونی و نه با بخش‌نامه و مصوبه شکل نمی‌گیرند. با فکر کردن شکل می‌گیرند. با مطالعه کردن شکل می‌گیرند. با حرف زدن و تعامل شکل می‌گیرند. با فرار کردن از این فرهنگ Copy و Paste شکل می‌گیرند. با فاصله گرفتن از فاضلاب محتوا (که این روزها در فضای دیجیتال ما شکل گرفته است و می‌خوریم و هضم و جذب نکرده، تفاله‌اش را به خورد دیگران می‌دهیم) شکل می‌گیرند.

همین که یادمان باشد داشته با سرمایه فرق دارد. باعث می‌شود که هر بار می‌گوییم داشته‌ی فرهنگی. احساس مسئولیت کنیم. فشاری باشد بر قلبمان و تازیانه‌ای بر پشتمان. تا به جای افتخار به دستاوردهایی که نقشی در خلق آنها نداشته‌ایم، برخیزیم و بکوشیم تا از آنها سرمایه‌ای بسازیم که دیگرانی که از نسل ما در این خاک، پا بر عالم وجود می‌گذارند، ما را به خاطر جهل و نادانی و تن پروری و خوردن از میراث والدین، بدون کاشتن برای فرزندان، ملامت نکنند.

مولوی سرمایه‌ی فرهنگی ما نیست. داشته‌ی فرهنگی ماست.
حافظ، سرمایه‌ی ما نیست. داشته‌ی ماست.
فردوسی همینطور.
ابوریحان بیرونی همین‌طور. زکریای رازی و ابن سینا هم همینطور.
نمی‌توانیم هنوز خودمان را فریب بدهیم که کتاب فلانی را الان به عنوان علم روز، در دنیا تدریس می‌کنند.
باید از آنها، بیاموزیم.
از مولوی، شیفتگی حقیقت را. از فردوسی، صرف چند دهه زندگی برای حفاظت از یک “ارزش” را.
از حافظ، صحبت رندانه در میان جمع محتسبان را.
از ابوریحان، عطش پایان ناپذیر دانستن را.
از زکریا، نگاه تجربی به علم را. تا لازم نشود برای تایید اهمیت تجربه، به مایکل فارادی و فرانسیس بیکن مراجعه کنیم.
و از ابن سینا، حکمت مولد را. چیزی در برابر حکمت زاهدانه. که دستاورد دانش و شهود را برای بهبود کیفیت زندگی خلق می‌خواهد. نه سفرهای تنها به قله‌های دنیای خیال.
بپذیریم که داشتن آنها، اگر تلاش نکنیم، اگر شیوه‌ی زندگی کردن و نگاه آنها به دنیا را ندانیم، هرگز به سرمایه تبدیل نمی‌شود.
التفهیم لاوائل الصناعه التنجیم را بخوان. با دانش امروز، مهملاتی است که از خواندنش شرم می‌کنی.
شفا و قانون هم، اوضاع بهتری ندارند.
اما اینها هیچ چیز از ارزش ابوریحان و ابوعلی کم نمی‌کند. سرمایه‌ی آنها ذهن مولد بود. مغز عاشق فهمیدن. نگاهی که دوست داشت دنیا را عمیق‌تر بفهمد و آن فهم را سرمایه‌ی توسعه‌ی جامعه‌اش کند.
آنها اگر امروز هم بودند، پیش تاز بودند. پیشتاز در خراب کردن آنچه خود در گذشته ساخته‌اند و ساختن بناهایی رفیع به جای آنها.
به قول شریعتی، آنکس که قرار است بسازد، نخست باید ویران کردن را بیاموزد.

ببخش. خیلی بی ربط شد. امشب باید یک جا این حرف‌ها را می‌نوشتم. جای دیگری نداشتم.