اول) آن‌چه در ادامه می‌خوانید، چند بند از یکی از نوشته‌های جعفر شیرعلی نیا است:
جوان‌تر که بودم از جنگ نمی‌ترسیدم و حتی مشتاق بودم که دوباره جنگی شکل بگیرد. ادبیات دفاع مقدس از جنگ تابلویی زیبا برایم رقم زده بود؛ تابلویـی سرشـار از معنویـت، انسـانیت، صفـا و بـرادری در مسـیری کـه انتهایـش به بهشـت ختم میشـود.
در ایـن ادبیـات بـه جـای «جنـگ» از عبـارت «دفـاع مقـدس» اسـتفاده میشـود؛ چـون «واژه‌ی دفـاع فاقـد صراحـت و خشـونت و زنندگـی جنـگ اسـت.» بعدهــا کــه پرســش‌های کودکــی‌ام مــرا بــه تحقیــق بیشــتر در جنــگ کشــاند و بــا سـیاهی‌ها، ویرانی‌هـا و تلخی‌هـای جنـگ آشـنا شـدم دریافتـم «یکـی از مشـخصه‌های اساسـی ادبیـات همانـا مخفـی کـردن اسـراری اسـت کـه امـکان دارد هرگـز برمـلا نشـوند.» دیــدم چگونــه عملیات‌هــای پرتلفــات و خســارت‌بار همچــون پیروزیهــای بــزرگ در ذهنـم جـا گرفتـه اسـت و دریافتـم ایـن ادبیـات، کلمـات و ترکیبهـای تـازه و معانـی متفاوتــی دارد؛ «بــرای مثــال در ادبیــات دفــاع مقــدس، شکســت و ســازش و مصالحــه وجــود و وجاهــت نــدارد.»
بعــد کــه مطالعــات تخصصــی را در حــوزه‌ی جنــگ پیگیــری کــردم، دریافتــم چــه مقـدار اطلاعـات متناقـض و اشـتباه در کتاب‌هـای ادبیـات وجـود دارد و بعدتـر فهمیـدم: «وظیفـه‌ی ادبیـات ارائـه و بیـان حالت‌هـا و کیفیت‌هـای عاطفـی اسـت… ادبیـات ربطـی به واقعیت ندارد و راسـت و دروغ بودن در آن بی‌معناسـت. ادبیات نمی‌خواهد گزارشگر وقایـع، راسـت یـا دروغ یـا حـق و باطـل باشـد، تفـاوت علـم و ادبیـات در اینجاسـت.»
به تدریــج جنــگ برایــم بــه یکــی از وحشــتناک‌ترین رویدادهــا بــدل شــد و دریافتــم نترسـیدنم از جنـگ محصـول گرفتـاری در عاطفه‌هـا بـوده؛ «هـرگاه عواطـفِ برخاسـته از شعورِ نیــم‌آگاه و آگاه از دری وارد شــوند، اندیشــه و خــردِ آگاه از دری دیگــر خــارج می‌شــود.» دیــدم کــه مشــتاق بــودن بــرای جنگــی دوبــاره چه‌قــدر نامعقــول اســت و «ادبیـات می‌توانـد هرچیـزی را کـه معقـول می‌نمـوده نامعقـول کنـد، از آن فراتـر رود، آن را بـه گونـه‌ای متحـول کنـد کـه مشـروعیت و کفایـت آن را در معـرض تهدیـد قـرار دهـد.»
[…] حـالا ایـن روزهـا کامـلاً از جنـگ می‌ترسـم؛ حتـی اگـر انتهایـش پیـروزی باشـد. چـون ایـن پیـروزی بـه قیمـت فـدا شـدن و ویرانـی بسـیاری از زندگی‌هاسـت کـه شـاید هیـچ‌گاه فرصـت بازسـازی‌اش فراهـم نشـود. امـا می‌دانـم کـه هنـوز بسـیاری از دریچـه‌ی همیـن ادبیـات دفـاع مقـدس جنـگ را می‌فهمنـد و مشـتاق جنگنـد.
دوم) بخش قابل‌توجهی از دانسته‌های من از رویدادهای دهه‌های اول انقلاب، از نوشته‌های شیرعلی‌نیا است. تا کنون به چند نفر کتابی را که او دربارهٔ زندگی و زمانهٔ هاشمی رفسنجانی نوشته هدیه داده‌ام و نیز کتاب‌هایش دربارهٔ زندگی دکتر بهشتی و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی را خوانده‌ام.
طبیعی است نمی‌شود انتظار داشت کتاب‌هایی دربارهٔ چنین موضوعات حساسی، بدون ملاحظه نوشته شده باشند. اما هر چه بود، کتاب‌ها از روایتی که از رسانه‌های رسمی منعکس شده، صریح‌تر و دقیق‌تر است و همین ارزش دارد.
سوم) جعفر شیرعلی‌نیا را – به قضاوت من – می‌توان نمونه‌ای از کسانی دانست که مقصود فراستخواه آن‌ها را «کنش‌گر مرزی» می‌نامد. کسانی که در اندک حفره‌‌ها و فضای تنفسی که لابه‌لای یک ساختار فرسوده و فرساینده شکل می‌گیرد، می‌کوشند فضایی تازه و فرصتی ارزشمند خلق کنند (کنش‌گر مرزی، لزوماً اصلاح‌طلب نیست. بلکه بیشتر، فرصت‌طلب است. به مثبت‌ترین معنای کلمه. این توضیح مهم است. آن‌هم در دوره‌ای که اصلاح‌طلب‌ها بیشتر در پی اصلاح ملت هستند تا حاکمیت). ممکن است شما هم مثل من، نقش کنش‌گر مرزی را نپذیرید یا نپسندید. اما حداقل در مورد کسانی مثل شیرعلی‌نیا، ایفای چنین نقشی، یک خدمت بزرگ تاریخی است. آیندگان، باید بتوانند به اسنادی بهتر و با سوگیری کمتر – ولو محدود به همهٔ محدودیت‌ها و ملاحظاتی که می‌دانیم – دسترسی داشته باشند.
چهارم) میراث فرهنگی یک ملت، فقط آجر و خشت و گِل و آیین‌ها و بالا‌وپایین پریدن‌ها نیست. داستان آن‌چه بر یک ملت گذشته، بخشی از میراث فرهنگی یک ملت است و هر کسی که اندک تلاشی در مسیر روایت این داستان کند، کاری ارزشمند کرده است. چنان‌که گورباچف، برای این که خرج بنیاد گورباچف را – که به پژوهش در تاریخ شوروی می‌پرداخت – تأمین کند، پیتزا هات را تبلیغ کرد و هیچ فرد پخته‌ای او را ملامت نکرد که چرا مردی که زمانی بر بخش بزرگی از این سیاره حکم می‌راند، روبه‌روی دوربین‌ها پیتزا تبلیغ می‌کند.
پنجم) شیرعلی‌نیا فایل PDF آخرین کتابش را با عنوان «نکته‌های تاریخی» در کانال تلگرامی‌اش قرار داده است. تقریباً تمام کتاب، قبلاً در قالب نوشته‌های پراکنده در کانال تلگرامی او یا منابع دیگر منتشر شده. اما این شکل تمیز و آراسته و پیراسته، ارزشی فراتر از نوشته‌های پراکندهٔ یک کانال تلگرامی دارد. اگر دوست داشتید می‌توانید به کانالش سر بزنید (این‌جا) و کتاب را دانلود کنید. قیمت کتاب ۱۸۰ هزار تومان است که باید به کارت خود او واریز کنید.
آخرین دیدگاه