شهرزاد. چند هفته‌ی بسیار شلوغ داشتم و هنوز هم دارم و مدام در جابجایی و سفر.
اما اوضاع بد نیست (اگر حداکثر خواب دو ساعت در روز رو برای دو ماه متوالی بد حساب نکنی 😉 )
خیلی کامنت‌های بچه‌ها رو هم روی روزنوشته دیدم که باید جواب بدم.
این توضیحات رو، هم در جواب تو نوشتم، هم بقیه‌ی بچه‌هایی که کامنت گذاشتن و دیدن که جوابشون رو ندادم، بدونن که خوندم و یادم هست که در زمینه‌ی پاسخ به کامنت، بدهکار هستم.

امیررضا جان.
در مورد باز شدن لینک‌های دیگه، این اتفاقی هست که من هم گاهی روی بعضی سایت‌ها تجربه می‌کردم و در آخر متوجه شدم که یکی از Extension‌هایی که روی مرورگر نصب کردم این بلا رو سرم میاره. چند موردی که تا حالا تجربه کرده‌ام، معمولاً وقتی سرچ می‌کنی و بعد هم به جای click مستقیم، Open in new window می‌کنی، با یه احتمال کم، این ریدیرکت رو انجام می‌دن که یوزر هم شاکی نشه و دنبال علت نگرده (البته حالا Case من این بوده؛ شاید در مورد تو تفاوت داشته باشه).

اما در مورد Heuristic.
فکر می‌کنم اتفاقی که در مورد این واژه افتاده اینه که کاربردش در دو علم مختلف قاطی شده. این‌جور واژه‌ها باید در هر علمی، متناسب با بستر و فضای اون علم (به تعبیر دقیق‌تر: Context) ترجمه بشن و براشون واژه‌ی برابر انتخاب بشه. اما متاسفانه مراجعه به دیکشنری، ساده‌ترین راه برای مترجمان هست. نکته این‌جاست که وقتی از روی دیکشنری ترجمه می‌کنی، کارِ تو، ظاهراً قابل دفاع‌تر هم هست. بالاخره می‌گی: همینه دیگه. Heuristic میشه اکتشافی. توی چند تا دیکشنری هم نوشته.
اما وقتی برابریابی و برابرسازی واقعی انجام می‌دی، احتمال این‌که مورد نقد قرار بگیری بیشتر هم می‌شه. چون گاهی واژه‌ای پیدا می‌شه که در ظاهر، اصلاً ربطی به کلمه‌ی اصلی نداره، اما معنا رو خیلی بهتر می‌رسونه.
می‌دونم که تو جواب خودت رو پیدا کردی. اما برای کسانی که احتمالاً از این‌جا رد می‌شن و حرف‌های من و تو رو می‌خونن، چند خط توضیح (نظر کاملاً غیرکارشناسی) می‌نویسم.

از واژه‌ی Heuristic در دو حوزه‌ی «هوش مصنوعی» و «روانشناسی شناختی» با دو کاربرد متفاوت استفاده می‌شه.
هیوریستیک توی دنیای هوش مصنوعی، الگوریتم‌هایی هستند که یک مسیر قطعی رو نمی‌رن. بلکه به جستجوی تصادفیِ فضای جواب مشغول می‌شن. طبیعتاً این جستجوی تصادفی می‌تونه شیوه‌های بسیار متفاوتی داشته باشه.
یکی از بزرگترین الگوریتم‌های هیوریستیک جهان، تکامل (Evolution) هست. می‌بینیم که موجودات، به تدریج و طی نسل‌های مختلف، تغییرات جزئی و تدریجی می‌کنن و با هم ترکیب می‌شن و جهش ژنتیکی هم بهشون کمک می‌کنه تا چهره‌ها و ساختارهای متفاوتی رو تجربه کنن.
بعضی‌هاشون بیشتر باقی می‌مونن و بعضی‌هاشون زودتر منقرض می‌شن.
من خودم توی دل خودم، اسم این نوع هیوریستیک رو می‌ذارم: اکتشافِ عالمِ اِمکان.
همه‌ی حالت‌های قابل تصور ممکن، به تدریج آزموده می‌شن و پاسخ‌های مختلفی به معادله‌ی عالَم، پیدا می‌شه (که به هر پاسخ می‌گیم یه گونه Species).
شکل‌های ساده‌تر این الگوریتم، در چیدن المان‌های یه مدار چاپی هست. وقتی می‌خوای چیدمان المان‌ها جوری باشه که به کمترین میزان ممکن همدیگر رو قطع کنن و تعداد لایه‌های Wiring در مدار، حداقل بشه. این‌جا هم هیوریستیک هست. روش قطعی وجود نداره. مدام می‌چینی و جابجا می‌کنی و به سمت جواب بهتر می‌ری (جالبه که الگوریتم‌هایی که به جای انسان، این چیدمان‌ها را تست می‌کنن، باز هم هیوریستیک نامیده می‌شن).

اما اون چیزی که کانمن، تورسکی و دیگران، درباره هیوریستیک به کار می‌برن، اینه که مغز، در فضای خودش می‌گرده و یکی از نزدیک‌ترین جواب‌ها رو – که انرژی نسبتاً کمی برای یافتنش لازم داره – پیدا می‌کنه و به ما تحویل می‌ده. این هم فرایندی از جنس اکتشاف هست.
اما یه تفاوت با هیوریستیک هوش مصنوعی داره. هیوریستیک در هوش مصنوعی، دنبال کشف نقطه‌ی بهینه‌ هست.
اما هیوریستیک مغز، دنبال کشف یک نقطه‌ی نزدیک هست (فلانی مال فلان شهره. دیتای دم دست من اینه که فلان دوستم هم که مال فلان شهر بود این‌طوری بود. پس این هم اون‌طوریه).
شاید هم بشه گفت: هیوریستیک مغز هم، دنبال کشف نقطه‌ی بهینه است. اما بهینه‌ی مصرف انرژی.
کانمن و دوستانش، گاهی از اصطلاح shortcut هم استفاده می‌کنن. اما ترجیح می‌دن که یه اصطلاح تخصصی براش ایجاد کنن.
اما به نظرم توی فارسی، همون میان‌بُر‌های ذهنی، خیلی بهتر از اکتشافی می‌تونه مفهومی که در ذهن کانمن و دیگران بوده رو برسونه.
یا این‌که بپذیریم همون هیوریستیک رو به‌کار ببریم که البته در چاپ رسمی کتاب‌های فارسی، بسیاری از ناشران چنین ترجیحی ندارند.