تا این لحظه پنج گزارش خرده‌ریز نوشته‌ام و این ششمین نمونه است. دوست داشتم هر هفته یک نسخه از این گزارش‌ها منتشر شود. اما تا کنون که نشده و فاصلهٔ زمانی میان آن‌ها هم‌چنان زیاد است (مجموعه گزارشهای قبلی).

هیاهوی غول رسانه‌ای حمکرانی سایبری در عرصه‌ی بیولوژیکی

قطع‌نامه‌های پایانی راهپیمایی‌ها همیشه برایم جذاب بوده‌اند.

خصوصاً این‌که در کشور ما معمولاً‌ این قطع‌نامه‌ها هم‌زمان با راهپیمایی یا در پایان آن منتشر می‌شوند و عملاً مردم ابتدا در راهپیمایی شرکت می‌کنند و بعد می‌فهمند که اساساً در دفاع از چه چیزی یا در نقد چه چیزی راهپیمایی کرده‌اند.

به همین علت، با وجودی که ممکن است عجیب به‌نظر بیاید، یکی از تفریحاتم خواندن قطع‌نامه‌ی پایانی راهپیمایی‌هاست.

قطعنامه‌ی امسال نکات جالبی داشت. اما یکی از جالب‌ترین نکات آن به گمان من این عبارت بود: «آری، حكمرانی سايبری خوابی بی‌تعبير است كه با وجود هياهوی غول رسانه‌ا‌ی آن از جمله در عرصه بيولوژيكی، اگرچه قربانيان بسياری گرفت؛ ولی محكوم به شكست قطعی است.»

این جمله را چند بار خواندم اما نفهمیدم. البته احتمالاً آن‌هایی که با موتور و خودرو در خیابان‌ها به حمایت از این قطع‌نامه حاضر شدند، می‌دانند منظور از این جمله چیست، چون چندان منطقی نیست کسی در دفاع از حرفی که نمی‌فهمد تظاهرات کند.

متن قطعنامه‌های ۲۲ بهمن توسط «شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی» تنظیم می‌شود که یکی از وظایف آن این است که همزمان با هر راهپیمایی، اعلام کند پیام مردم در آن راهپیمایی چه بوده است.

از کشتارگاه تا داماک

پیش از این در متمم از کپسول زمان صحبت کرده‌ایم. ویژگی کپسول زمان این است که آن را آگاهانه و عامدانه درست می‌کنند. یعنی از الان چیزی را در جایی نگه می‌داریم تا سال‌ها بعد به سراغش بیاییم و حال و هوای گذشته را دوباره تجربه کنیم.

اما گاهی اوقات اشیاء و یادگارهایی از گذشته را پیدا می‌کنیم که ناخواسته همان نقش را ایفا می‌کنند. در مرتب کردن یکی از کابینت‌های خانه، نوار کاستی را پیدا کردم که ۲۹ سال قدمت دارد. مشتاقم یک دستگاه پخش کاست پیدا کنم و به آن گوش بدهم. شاید اگر چنین شد، بخش‌هایی از نوار را هم در این‌جا برای شما بگذارم.

اما محتوای نوار را به خوبی می‌دانم و کلمه به کلمه‌ی آن را حفظم (نمی‌دانم چرا روی آن نوشته‌ام سرود دانشجویی. به هر حال اشتباه نوشتاری است).

دوم راهنمایی بودیم که عضو گروه سرود مدرسه شدم. نمی‌دانم آن صدای ناپخته‌ی دوران بلوغ که بیشتر فریاد حنجره‌ی خروس را تداعی می‌کرد به چه کار سرود می‌آمد. اما به هر حال، من را هم در گروه سرود پذیرفته بودند. دو و گاهی سه نفر با گروه سرود کار می‌کردند که یکی از آن‌ها سید جواد هاشمی بود. همان‌ کسی که او را در نقش «رزمنده» در فیلم‌ها می‌شناسیم و بارها پیش چشم ما شهید شده است.

البته آن زمان اگر درست یادم باشد در جمع دوستان، سیامک صدایش می‌کردند. اما آن‌قدر خاطره‌ی آن سال‌ها در ذهنم مبهم است که ممکن است به کلی اشتباه بگویم. تاج‌کریمی و کاسه‌ساز هم دو نفر دیگری بودند که تیم مربیان ما را تشکیل می‌دادند.

اردوهای سرود ما گاهی در باغی در مردآباد کرج و گاهی در فرهنگسرای بهمن تشکیل می‌شد. البته آن روزها فرهنگسرا تازه‌‌تأسیس بود و معمولاً آن را به اسم سابقش یعنی «کشتارگاه» می‌شناختند.

خاطرات من از آقای هاشمی بسیار محو و دور است. اما مهربانی‌ها و لبخند همیشگی‌اش را هرگز فراموش نمی‌کنم. با ما دوست بود و بسیار صمیمی حرف می‌زد. عاشق این بودم که به استراحت‌های میان تمرین برسد و او برایمان حرف بزند. موضوعش مهم نبود. همین که حرف می‌زد کافی بود.

ما چند سرود را تمرین کرده بودیم اما سه مورد از آن‌ها به گمان خودمان شاهکارمان بود. یک سرود نرم و لطیف داشتیم که این‌گونه شروع می‌شد: «اگر من آب بودم…» و این‌چنین به پایان می‌رسید که: «اگر من آب بودم،‌ دلم می‌خواست بر صحرا ببارم، که از من خار‌بُن‌ها هم برویند، چو گل‌ها رنگ‌وارنگ، لباس تازه‌ای بر تن بپوشند.»

سرود دیگری هم داشتیم که بیت کلیدی‌اش این بود: «باران چه خوب است وقتی که آدم در خانه باشد، باران چه خوب است وقتی پرنده در لانه باشد.»

این‌ها را گفتم تا تصویری از سن و سال و حال و هوای ما داشته باشید. اما سرود سوم، خیلی عجیب بود. در دفاع از انتفاضه. آقای هاشمی این سرود را خیلی دوست داشت و وقتی آن را می‌خواندیم با شوق مضاعف تشویق‌مان می‌کرد.

این‌گونه شروع می‌شد که «به قلب پر از درد بیت‌المقدس، به محراب پر درد بیت‌المقدس، به خونین دل قبله‌ی اولین، به معراج آن خاتم مرسلین. به یحیی به موسی به عیسی قسم، به اندوه ایوب تنها قسم…»

این متن پیچیده ادامه پیدا می‌کرد و در نهایت در بیت پایانی فریاد می‌زدیم که: «برادر به پا خیز و فریاد کن، ببر خصم را در دل شعله‌ها، ز بیدادها داد بنیاد کن. پریشان کن آرامش خصم دون، به نوری که داری به چشمت کنون!»

من که صدای خوبی نداشتم که تک‌خوان باشم (یادم است که دامون ستایشگر و پژواک پژوهشفر این نقش را بر عهده داشتند). بیشترین وظیفه‌ی من به خاطر صدای بلندم این بود که در قسمت‌های پایانی فریاد بزنم. واقعاً جوری که تن «خصم دون» در «بیت‌المقدس» بلرزد و برادران‌مان «آرامش» آن‌ها را در هم بریزند.

نه بلد بودیم جای بیت‌المقدس را روی نقشه نشان دهیم و نه از انتفاضه و پیچیدگی‌های خاورمیانه چیزی می‌فهمیدیم. اما به خوبی به خاطر دارم که چنان فریاد می‌زدم که وقتی به خانه می‌برگشتم، تا دو روز صدایم گرفته بود و حرف زدن روزمره هم دشوار می‌شد.

دوران عجیبی بود و نمی‌دانم چرا بچه‌هایی در سن و سال ما را درگیر یکی از پیچیده‌ترین چالش‌های ژئوپولتیک جهان کرده بودند. ما بچه بودیم و نمی‌فهمیدیم، اما آقای هاشمی یا همان سید جواد که باید می‌فهمید. نباید می‌فهمید؟ نمی‌دانم.

اما همیشه سید جواد هاشمی را دوست داشته‌ام. او بخش شیرینی از گذشته‌ی من است و مهربانی‌هایش آن‌چنان بوده که بر روی این سوال‌های سخت و تلخ سایه می‌اندازد.

سید جواد هاشمی که با ملاقلی‌پور و جمال شورجه شروع کرد، بعداً با ده‌نمکی ادامه داد و این اواخر در نقش نویسنده و کارگردان، به دنیای کودک و نوجوان بازگشته است. جایی که به قضاوت من بیش از هر جای دیگری به آن تعلق دارد.

مدتی بود که پیگیر کارهای او نبودم تا اخیراً دیدم پروژه‌های داماک در دبی را تبلیغ می‌کند. حاشیه‌ها را دیده‌اید و تکرار آن‌ها بی‌فایده است. بی‌تردید انتخاب او برای این پروژه از نظر بازاریابی و تبلیغات، کاری اشتباه بوده است. سید جواد جدا از این‌که در چشم بسیاری از مردم با جنگ و ارزش‌های جنگ شناخته شده بود، معمولاً در‌ آخر هر پروژه‌ای کشته می‌شد و طبیعتاً نمی‌توانست سفیر یا تأییدکننده‌ی مناسبی برای یک برند ملکی / عمرانی باشد.

اما اتفاق دیگری هم افتاد. برخی از مردم واقعاً از او دلگیر شده بودند که چرا به اصول و ارزش‌هایی که سال‌ها آن‌ها را تبلیغ می‌کرد پشت کرده است.

من هم سلیقه‌ی مسئولین مارکتینگ پروژه‌ی داماک را برای انتخاب او نپسندیدم. اما از سوی دیگر، این را هم می‌فهمم که سید جواد در طول این سال‌ها تغییر کرده است. او در همین سال‌ها از بازگشت گلشیفته فراهانی به کشور – اگر چه عملاً امکان‌پذیر نیست – حمایت کرده و نشان داده که شیوه‌ی فکر کردنش تغییر کرده است. تغییر دیگر را هم می‌شد در پذیرفتن تبلیغ پروژه‌ای در امارات دید. کاری که شاید سال‌ها پیش، تصورش هم غیرممکن بود.

کاش آقای هاشمی ما، گام‌هایی ساده‌تر، منطقی‌تر و کم‌هزینه‌تر بردارد و به تدریج، «زندگی تازه‌اش» را با «الگوی ذهنی تازه‌اش» نزدیک کند. همه‌ی ما تغییر کرده‌ایم و می‌کنیم. چه من که آن سال‌ها گلوی خودم را برای «خصم دون» پاره می‌کردم و چه او که به تشویق من و امثال من، مشت بر هوا می‌کوبید.

کاش جامعه هم آن‌قدرها سخت‌گیر و بی‌رحم نبود و به جای تمسخر یا حتی تحقیر و به رخ کشیدن گذشته‌ی او و امثال او، مسیر تغییر تدریجی زندگی این افراد را هموار می‌کرد.

آن‌چه که دارم کافی نیست…

اغراق در داشته‌ها هنگام ارائه‌ی رزومه، پدیده‌ی تازه‌ای نیست. تقریباً همه پذیرفته‌اند که انسان‌ها توانایی‌ها و داشته‌های خود را در رزومه‌ها Overstate می‌کنند.

همین دیشب فتوشاپ را نصب کرده‌اند و امروز در رزومه می‌نویسند که «در سطح حرفه‌ای» فتوشاپ بلدند. در درک متن‌های انگلیسی ضعیفند و خود را «مسلط» معرفی می‌کنند.

با وجودی که این کار ریسک زیادی دارد و معمولاً هم نتیجه نمی‌دهد، تا حدی می‌توان انگیزه‌ی پشت آن را درک کرد. داوطلب استخدام احساس می‌کند با این کار، شانس خود را در رقابت با دیگران افزایش می‌دهد.

اما مدتی است که من به شکل دیگری از overstatement فکر می‌کنم. کسانی که قرار نیست استخدام شوند یا حتی پروژه‌ی خاصی به آن‌ها واگذار شود. کسانی که جایگاه‌های مدیریتی خوب و ارزشمند دارند، درآمدشان عالی است و داشته‌های واقعی‌شان هم آن‌قدر زیاد و برجسته محسوب می‌شود که نیازی به دروغ یا اغراق نداشته باشند.

اما با این حال چیزهایی را به عنوان داشته‌ها یا رزومه‌ی خود اعلام می‌کنند که واقعاً جزو داشته‌ها و رزومه‌هایشان نیست. می‌گویند در دانشگاهی درس خوانده‌اند که از‌ آن‌جا حتی رد نشده‌اند. یا با شرکتی کار کرده‌اند که هرگز تعاملی با آن نداشته‌اند. یا می‌گویند چند کتاب در دست انتشار دارند که حتی یک برگ از آن هم نوشته نشده است. یا یک مدرک یک صفحه‌ای را که خودشان می‌دانند با پرداخت پول خریده‌اند، به عنوان درجه‌ی دانشگاهی اعلام می‌کنند.

چنین صحبت‌هایی نه در فضای شخصی که در فضای پابلیک انجام می‌شود و در دنیایی که ادعاها به سرعت قابل پیگیری است و سرعت بازنشر مصاحبه‌ها و گفتگوها و پست‌ها و پادکست‌ها به حدی بالاست که هرگز نمی‌توانیم حرفی را که گفته‌ایم پس بگیریم.

من چنین رفتارهایی را در اوایل و حتی میانه‌ی مسیر شغلی می‌فهمم. چنان‌که باید اعتراف کنم خودم هم زمانی گرفتار این دام شده‌ام. اما وقتی نمونه‌های متأخر چنین ادعاهایی را مرور می‌کنم، برایم سوال پیش می‌آید که چه چیزی می‌تواند چنین انگیزه‌ای را برای کسانی که در قله‌‌های مسیر شغلی خود هستند ایجاد کند.

چند بار که فرصت شده با چنین افرادی گفتگو کنم یک نتیجه‌ی مهم گرفته‌ام. نتیجه‌ای که به کار خودم آمده و شاید به کار دیگران هم بیاید و به همین علت آن را می‌نویسم.

کسانی که در مسیر شغلی خود از سطح مشخصی بالاتر می‌روند، دیگر به سادگی نمی‌توانند جایگاه و داشته‌های خود را ارزیابی کنند. ضمن این‌که به سرعت به این داشته‌ها عادت می‌کنند و دیگر به چشم‌شان نمی‌آید. از طرفی معمولاً با افرادی هم‌رده یا پایین‌تر از خود تعامل دارند که تأیید آن‌ها هم نمی‌تواند برایشان ارزشمند تلقی شوند. در چنین شرایطی این حس به وجود می‌آید که لازم است داشته‌های بیشتری در سبد خود قرار دهند تا جایگاه‌شان به چشم بیاید و overstatement از همین‌جا آغاز می‌شود.

تجربه‌ام این بوده که از میانه‌ی مسیر شغلی، لازم است همیشه چند نفر را پیدا کنیم که «آن‌ها را قبول داشته باشیم» و «از خودمان بالاتر باشند.» (هر دو شرط با هم وجود داشته باشد).

یافتن این افراد و رابطه ساختن با آن‌ها و حفظ تعامل با کسانی که چنین مشخصه‌ای دارند ساده نیست (چرا باید کسی که از من بالاتر و جلوتر است، برای من وقت بگذارد؟). اما تلاش و سرمایه‌گذاری برای ایجاد و حفظ رابطه با این افراد، مهم است و به زحمت زیاد برای جستجوی پاسخ این معما می‌ارزد.

این افراد – که از ما جلوترند و ما هم آن‌ها را قبول داریم – می‌توانند با تأییدهای خود به ما یادآوری کنند که داشته‌های ما کم نیست و دستاوردهایمان تا همین مرحله ارزشمند است و حق داریم از آن‌چه داریم لذت ببریم و به آن‌چه داریم افتخار کنیم.

ما انسان‌ها در ارزیابی خودمان و توانایی‌هایمان واقعاً ضعیفیم و این مسئله را نمی‌شود به شکل انفرادی و کاملاً درونی حل کرد. کریستوفر مراک و برخی دیگر از کسانی که درباره‌ی عزت نفس حرف زده‌اند به نکته‌ی جالبی اشاره می‌کنند. آن‌ها می‌گویند که برای افزایش عزت نفس و self-worth، نمی‌توانیم در خلوت بنشینیم و روی خودمان کار کنیم. ما نهایتاً به سیگنال‌های بیرونی نیاز داریم. باید در فضایی قرار بگیریم که این سیگنال‌ها برای ما ارسال شود؛ البته توسط کسانی که باورشان داریم و تأییدشان می‌تواند روی قضاوتی که درباره‌ی خودمان داریم تأثیر بگذارد.

حاشیه‌های این بخش آخر گزارش هفتگی زیاد است. در نوشتنش تردید داشتم. چون دوست نداشتم کامنت‌هایی داشته باشد که نخواهم یا نتوانم به آن‌ها جواب بدهم. اما در نهایت تصمیم گرفتم آن را بنویسم و بگویم به جای این‌که به مصداق‌های حرف من در این و آن فکر کنید، لطفاً این چند جمله را به عنوان یک تجربه‌ی شخصی به خاطر بسپارید که:

«با دو یا سه یا چند نفر که از خودتان بالاتر هستند و به شدت قبول‌شان دارید، رابطه بسازید. نه رابطه‌ی یک طرفه، بلکه رابطه‌ای که در آن بتوانید از آن افراد بازخورد بگیرید. برای این‌کار هر چقدر می‌توانید هزینه کنید و هر چیزی را که لازم است قربانی کنید. اما فرصت بودن کنار آن‌ها را از دست ندهید. لحظه‌ای که همه‌ی اطرافیان‌مان از خودمان پایین‌تر باشند، گزینه‌ی رشد از بین می‌رود و تنها راهی که پیش‌ پایمان باقی می‌ماند، سقوط است.»

پی‌نوشت: اصل موضوع بحث من، کسانی بود که مراحل اولیه‌ی مسیر شغل و پیشرفت را گذرانده‌اند. اما برای کسانی که در ابتدای مسیر هستند به نظرم نباید افرادی را انتخاب کنیم که خیلی بالاتر از ما باشند. چون ممکن است نتیجه‌ی عکس بگیریم و حس ناامیدی و سرخوردگی در ما القا شود. شاید برای یک دانشجوی سال اول، دانشجوی سال سوم یا چهارم هم بتواند چنین نقشی را ایفا کند.

آموزش مدیریت کسب و کار (MBA) دوره های توسعه فردی ۶۰ نکته در مذاکره (صوتی) برندسازی شخصی (صوتی) تفکر سیستمی (صوتی) آشنایی با پیتر دراکر (صوتی) مدیریت توجه (صوتی) حرفه ای گری (صوتی) هدف گذاری (صوتی) راهنمای کتابخوانی (صوتی) آداب معاشرت (صوتی) کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی کتاب های روانشناسی کتاب های مدیریت