این عنوان‌هایی که توی بایوی اینستاگرام و توضیحات کلاب‌هاوس می‌‌نویسن عالیه. لااقل فارسی بنویسن کمتر بهمون فشار بیاد. میرن سراغ گوگل ترنسلیت و ترجمه می‌کنن. طرف مدل شده داره روسری و جوراب می‌فروشه، زورش میاد لیسانسش رو توی صورتمون نزنه. نوشته Food Scientist.

این رفیق‌‌مون هم که لیسانسش رو گرفته رفته توی بایو نوشته Expert. آخه اصطلاح کارشناسی توی فارسی چه ربطی به Expert داره توی انگلیسی؟ همون فارسی بنویس «دارای مدرک کارشناسی» بدونیم این کاغذپاره‌ی وزارت علوم رو به تو هم داده‌ان.

صد رحمت به اونی که آش و عدسی می‌فروخت بالای عدسی نوشته بود Lens.

جمله‌ی ظریف توی آنتالیا، یه نمونه‌ای از الگوی حرف زدنش در سال‌های اخیر بود. حرف درستی که مفهوم نادرستی رو القا می‌کرد. گفت توی انتخابات مشارکت همیشه بالای هفتاد درصد بود، این بار زیر ۶۰٪ شد.

وزیر اقتصاد می‌شد، از این‌که تورم بالای ۱٪‌ هست ابراز ناراحتی می‌کرد. رئيس‌جمهور هم می‌شد، حتماً متأسف بود که سالانه بیش از ۱۰ نفر ایرانی از کشور مهاجرت می‌کنن.

قدیم دوست داشتم لحظه‌ی مرگم، وسط کلاس باشه یا سمینار. جایی که بچه‌هام باشن. الان که چنین شرایطی بعیده پیش بیاد، مرگ در بستر رو ترجیح می‌دم. تنها چیزی که برام مهمه اینه که در راه عقیده‌ام نمیرم. چون به قول برتراند راسل ممکنه عقیده‌ام اشتباه باشه.

بلوط درِ شیشه رو پرت کرد و خودش اون‌قدر سریع‌تر پرید که در شیشه خورد توی سرش. آخرین نمونه‌ی قبل از بلوط، به نظرم F-11 Tiger‌ بود که دهه‌ی پنجاه، خودش رو با موشک خودش زد.

این همه سال معنی کلمه‌ی مناظره رو توضیح دادم، معلوم شد فایده نداشته. بابا مناظره یعنی من نظرم با تو فرق کنه. شما که توی ده تا موضوع اصلی مثل هم فکر می‌کنید، اون دو تا موضوع جزئی رو هم با بوس و بغل و صلوات حل کنین دیگه. یا لااقل بگین می‌خوایم با فلانی مصاحبه کنیم.

پیغام گذاشته می‌گه فلانی من رو با شما «لینک» کرد. انگار داره راجع به حلقه‌های زنجیر حرف می‌زنه یا درس سینماتیک و مکانیزم‌ها توی مهندسی مکانیک. بابا ما آدمیم. بگو از فلانی خواسته بودم زمینه‌ای فراهم کنه با شما تماس بگیرم. یا بگو ممنونم که بعد از پیگیری فلانی، با این گفتگو موافقت کردین.

با آدم مثل بلبرینگ برخورد می‌کنه انتظار داره کارش هم پیش بره. از همه‌ی این‌هایی که ادبیات نازل «نتورکینگ» رو جا انداختن بدم میاد.

اپل خودش رو کشته، اون منحنی گوشه آیفون رو به جای این‌که یه کمان از دایره بسازه، منحنی پیوندی و Transition Curve درست کرده که انگشت می‌کشی روش، تغییر ناگهانی انحنا اذیتت نکنه. آیفون رو خریده، یک قاب انداخته دورش کل ظرافت رو نابود کرده. الان نمی‌دونم باید به اپل گیر داد؟ به این گیر داد؟ به قاب گیر داد؟

ولی مطمئنم یه چیزی یه جایی گیر داره.

این آموزش‌های فروش، مغز آدم‌ها رو خراب می‌کنه. می‌گن همیشه بگو و بخواه و درخواست کن. بذار روبه‌رویی بهت نه بگه. نذار اون «نه» که از اول توی ذهنته، مانع پرسیدن و درخواست کردن بشه.

حالا کاری به فروش ندارم، اما توی رفاقت به نظرم غلطه. الان تا حالا ده تا درخواست غیرمنطقی داشته و من هر بار گفته‌ام نه. دیگه توی ذهن‌ من اعتبار نمونده براش. سر چی؟‌ سر هیچی. سر درخواست‌هایی که هشت‌تاش از اول معلوم بود جوابش منفیه.

الان فقط مواظبم توی حرف زدن از جاده‌ی احوال‌پرسی خارج نشه و به جمله‌ها و کلمه‌های بعدی نرسه.

طرح «صیانت» از کاربران فضای مجازی رو خوندم. اینا اگر امنیت رو هم مثل صیانت برعکس فهمیده باشن بیچاره‌ایم.

اون‌قدر برای مدت طولانی آقازاده بوده، کاملاً به آقازادگی عادت کرده. زمان انتخابات هم گیر داده بود که من برای وطنم (نه بابام یا صندلی بابام) میرم رأی می‌دم. دیشب روی اسکایپ می‌گفت: «محمدرضا ما باباهامون دیگه بازنشسته شده‌ان، اتوماتیک ما باید جاشون بشینیم. این انتظار پدران‌مون هم هست.»

منم صاف بهش گفتم: «من خیلی ساله دارم زحمت می‌کشم اتوماتیک جای بابام نشینم. نه این‌که راننده تاکسی بودن بد باشه‌ها، اما خود بابام هم دلش می‌گیره من جاش بشینم.»

تیتر زده بود تأکید سران ۲۷ کشور اروپایی بر تعامل با روسیه برای احیای برجام. ده بار خبر رو چک کردم ببینم به جای ایران اشتباه نوشته روسیه؟ یا واقعاً تیتر همینه؟

چند روز پیش هم تیتر زده بود ایران بخشی از عمق استراتژیک لبنانه.

تازگیا اون‌قدر صریح حرف می‌زنن آدم باید هر تیتر رو چند بار چک کنه.

ازم پرسید: «تا حالا یه طرفدار محسن رضایی رو از نزدیک دیدی؟»

عالی بود سوالش.

کدوم نمایشنامه بود؟ یه جاش طرف می‌پرسید: چرا اینا که این‌قدر کثیف هستن حموم نمی‌رن؟ خودشون اذیت نمی‌شن؟

روبه‌رویی گفت: چرا. بو خیلی اذیت‌شون می‌کنه. اما چرک جوری وجود‌شون رو فراگرفته که اگر خودشون رو بشورن هیچی باقی نمی‌‌مونه. ناگزیرن باهاش کنار بیان.

برنامه میراث ماندگار اون قسمتش که مربوط به فواد روحانی بود جالب بود. میشه دو یا سه بار دید.

شریعتی این اخلاقش خیلی بانمک بود که هر چی رو فکر می‌کرد درسته، توی دهن دانشمندان و نویسندگان و مردگان جا میداد و می‌گفت. از ماسینیون و شاندل بگیر برو تا سقراط و افلاطون.

بذار ما هم یه چیزی جا بدیم توی دهنش و بگیم شریعتی از سیسرو نقل کرده که یک‌دست‌شدن درباریان، باعث مرگ پادشاه میشه.

حتماً خودت هم می‌دونی. وضعیت تلخ دوستی وقتیه که یه چیزی مثل قبل نیست. اما نمی‌دونی چیه. البته یه حالت دیگه هم وجود داره که نمی‌دونم کدوم تلخ‌تره. هر دو می‌دونیم چی تغییر کرده. اما نمی‌خوایم درباره‌اش حرف بزنیم.

توی تلویزیون اصرار داشت که ملکه انگلیس از ۱۹۵۱ تقریباً‌ همه‌ی رئيس‌جمهورهای آمریکا رو دیده. بابا مثال وطنی بزنین. بومی‌سازی کنین. ول کنین این غربی‌ها رو.

دویچه وله راجع به کفیر توی ماست یه چیزی کاملاً شبیه رپورتاژ‌ رفته. بدون یه خط منبع علمی. اخلاق نسخه‌ی آلمانی و انگلیسی‌شون این نیست. رسانه‌ی معتبر هر جای دنیا باشه، مردمانی از سرزمین پارس می‌رن گند می‌زنن بهش.

بالاخره گفتم که نمیام. سخت بود ولی این‌جوری پیام دادم:

… من سرفصل‌هایی رو که لطف کردند و فرستادند بررسی کردم. صادقانه بخوام بگم، برام بسیار سخت، و در واقع غیرممکنه که بتونم همراه بشم و کمک کنم.

می‌دونم دیدگاهم کاملاً مبتنی بر ادراک و تجربه‌ی شخصیه و ممکنه نادرست باشه. اما طی سال‌های اخیر، به نتیجه رسیده‌ام که اساساً «آموزش بیان و سخنوری» با رویکرد مبتنی بر «فن خطابه» نمی‌تونه اثربخشی قابل‌قبولی داشته باشه.

این رویکرد در شکل سنتی خودش نهایتاً «خطیب‌پرور» هست و «منبری» درست می‌‌کنه و من فکر می‌‌کنم مردم ما بدهی تاریخی‌شون رو به اندازه‌ی کافی به «اهل منبر» پرداخت کرده‌ان.

در شکل مدرن هم سبک‌هایی شبیه TED رو تبلیغ یا ترویج می‌کنه. چنان‌که نسل جوان ما علاقه‌ی زیادی دارند که در نهایت به سخنران در مراسم‌هایی از این دست تبدیل بشن. در نقد رویکردهای هیجان‌محور و خطابه‌محور TED و آسیب‌هایی که زده و سرگرمی رو جایگزین رویکرد علمی و آموزش محور کرده، کسانی مثل موروزوف به اندازه‌ی کافی حرف زده‌ان. افراد خرده‌پایی مثل من هم، سال‌هاست در این باره نوشتیم. و اساساً علت این‌که من تصمیم گرفتم بازار سخنرانی و سمینار رو دقیقاً‌ در زمانی که در اوجش بود و می‌تونست درآمد چندصدمیلیونی ماهانه رو برام تأمین کنه رها کردم، همین نگاه بوده.

در واقع من فکر می‌کنم آموزش فن بیان و سخنرانی لازمه به سمت این رویکرد بره که افراد یاد بگیرن «حرفی برای گفتن داشته باشند» و وقتی حرفی داشتند، به هر روشی که دوست داشتند،‌ اون رو ارائه کنند. به قول اون بازیگرمون، «حتی به روش غلط!»

کسی مثل هاوکینگ اساساً از ابزارهای بیان محروم بود، اما مخاطب داشت و داره. کسانی مثل کریس هیچنز عزیز و دوست‌داشتنی، آخرین سخنرانی عمرش رو در شرایطی انجام داد که سرطان، حنجره رو ازش گرفته بود و هیچ یک از کلماتش مفهوم نبود. اما ایستاد و لب تکان داد و مخاطبان هم به واژه‌های نامفهومش گوش دادند. چون به قول رئيس‌جمهور «حلقوم» برای بیان نداشت، اما «حرف» داشت.

می‌دونم نگاه من کمی هرتیک و عصیان‌گرانه محسوب می‌شه و انتظار ندارم همه چنین نگاهی داشته باشن. اما فکر می‌کنم در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی به همه‌ی آدم‌ها دهان باز و زبان دراز داده، شاید لازمه بعضی‌ها هم به سهم من سعی کنن در مقابل ترویج هر چه بیشتر میل به بیان و سخن‌وری، نقش ترمز رو ایفا کنند.

خودم نزدیک به شش ساله دارم همین قاعده رو تمرین می‌کنم. از لایو نگذاشتن و سمینار نگذاشتن،‌ تا کلاس برگزار نکردن. حیفه که این سکوت طولانی رو دقیقاً‌ با چیزی بشکنم که فلسفه‌ی اصلی سکوت کردنم بوده.

امیدوارم مثل همه‌ی دو دهه‌ی گذشته که لج‌بازی‌ها و عصیان‌گری‌های این دانشجوتون رو تحمل کردید، باز هم این لطف رو به من داشته باشید و اجازه بدید همین سبک رو حفظ کنم.

این بود انشای من ?

ببین. می‌خوام یه جوری بگم من با کسانی که باهام نسبتی دارن نسبتی ندارم. اصلاً یه جوری همه چی قاطی‌پاتی شده می‌خوام بنویسم رابطه‌های انسانی نه سیمتریک هستن و نه ترنزیتیو. اما خب اگر این جمله‌ی آخر رو بفهمه، جمله اولی رو اتوماتیک می‌فهمه. گفتن نداره.

از اینایی که اصرار دارن بگن «درود» و «بدرود» به اندازه‌ی اونایی که گیر می‌دن به «سلامٌ‌علیکم» و «علیکم‌السلام» بدم میاد. بابا بذارین هر چی راحتیم بگیم. حالا مثلاً وقتی می‌گیم «خورشید طلوع کرد» داریم گند می‌زنیم به زحمات کپلر و گالیله و کوپرنیک؟ می‌دونیم خورشید طلوع نمی‌کنه. اما غلط مصطلحه و راحتیم باهاش.