پیش نوشت یک: بهترین روش برای مطالعه‌ی این مطلب، این است که ابتدا ده قسمت قبل مطالعه شوند و تمرین‌ها و بحث‌های آنها انجام شود.

پیش نوشت دو: امیدوارم مطالعه‌ی این مجموعه نوشته (که قرار بوده برخی از عادت‌های ما را تغییر بدهد) خود به عادتی جدید تبدیل نشده باشد.

اینکه گهگاه سری به اینجا بزنیم و چیزی بخوانیم و منتظر قسمت بعد بمانیم. قاعدتاً اگر با مطالعه‌ی ده قسمت قبل، هیچ تغییر حتی جزئی هم در روند فعالیت‌ها و سبک زندگی روزمره‌ی ما حاصل نشده، مطالعه‌ی این قسمت و قسمت‌های آتی، اتلاف وقت خواهد بود.

قسمت اول بحث: ما همه مثل همیم!

در دوران مدرسه، یکی از معروف‌ترین سوال‌ها این بود که: می‌خواهید چه کاره شوید؟

بعد از آن هم می‌پرسیدند: چرا؟

وقتی هم می‌گفتیم می‌خواهیم به جامعه خدمت کنیم، هیچ وقت معلم توی ذوق‌مان نزد که: مگر بقیه‌ خیانت می‌کنند؟

البته ما هم یاد گرفته بودیم که هر جا لازم شد بگوییم: خوب! به هر حال اینطوری می‌شود بیشتر خدمت کرد!

ماجرای آرزوهای آموخته شده، هنوز هم در زندگی شخصی و اجتماعی ما رنگ نباخته است.

در فرهنگ‌های کمتر توسعه یافته که هنوز جمع گرایی نه یک ابزار برای زندگی، بلکه یک ارزش است، برای بسیاری از چیزها استاندارد وجود دارد.

خوب بودن، معیارهای مشخص دارد.

شغل خوب، محدود به گزینه‌های مشخصی است.

سر و سامان گرفتن زندگی، متر و معیارهای استاندارد دارد:

باید شغل داشته باشی با قرارداد بلندمدت. همین‌طور رابطه‌ی عاطفی با قرارداد بلندمدت.

یکی را اداره‌ی کار پیگیری می‌کند و دیگری را ثبت احوال.

دیگر نمی‌پرسند که آیا هر روز با شوق به محل کار می‌روی یا نه. یا اینکه وقتی از خواب برمی‌خیزی و دیگری را در بستر، کنار خود می‌بینی، لبخند بر لبانت می‌آید یا آرزوی روزی را داری که چشم به بستری خالی باز کنی؟ اینها مهم نیست. تو سر و سامان یافته‌ای!

رنگ لباس استاندارد دارد. همینطور قد و اندازه‌اش.

اینها مهم نیست. نه اینکه مهم نباشد، اما قابل تحمل است.

آنچه قابل تحمل نیست این است که حتی انگیزه‌ها و هدف‌ها هم “استاندارد” می‌شود: قالبی. یک شکل. تجویزی. دستوری.

چنین می‌شود که انگیزه‌ها و هدف‌ها که وجه تمایز ما انسانها هستند و باعث می‌شوند من با تو تفاوت داشته باشم و تو با دیگری، به وجه مشترک تبدیل شوند!

قسمت دوم بحث: توانمندی شگفت انگیز ما انسانها

انسان و بسیاری از حیوانات، توانایی فریب دادن دیگران را دارند. اینکه رفتاری متفاوت با انگیزه‌ و احساس خود بروز دهند.

اگرچه این توانمندی در انسان به اوج می‌رسد.

می‌توانیم گرسنه باشیم و خودمان را سیر نشان دهیم. خشمگین باشیم و آرام رفتار کنیم. آرام باشیم و فریاد کنیم. در جستجوی کشتن کسی باشیم و چنان آرام برای یافتن فرصت مناسب کمین کنیم، که تا مدت‌ها نفهمد دوستش هستیم یا دشمنش!

این فریب دادن در انسان، به دلیل ساختار پیچیده‌ی مغز، چنان پیچیده و اثرگذار می‌شود که برخلاف سایر حیوانات، می‌توانیم خودمان را هم فریب دهیم و حتی فراموش کنیم که فریب خورده‌ایم.

چنین می‌شود که انسان، می‌تواند همزمان صید باشد و صیاد و جزو معدود شکارچی‌های طبیعت، که می‌تواند برای شکار کردن خودش هم کمین کند و خودش را هم شکار کند و پیکر آرزوها و خواسته‌ها و انگیزه‌هایش را، بدرد و بجود و در درون خودش هضم و جذب کند، بی آنکه متوجه شود!

قسمت سوم بحث: هدف ندارم. انگیزه ندارم. حال خوش ندارم. بی حوصله‌ام.

کمتر دغدغه‌ و موضوعی می‌تواند تا این اندازه طنزآمیز باشد. اعتراف می‌کنم که هر وقت، می‌بینم کسی از این جنس حرفها می‌زند، خنده‌ام می‌گیرد و کمی هم حس ترحم در من برانگیخته می‌شود.

می‌گویند یکی بالای دیواری داد می‌زد که می‌خواهم خودکشی کنم.

کسی آن پایین گفت: کمک لازم داری؟ بیایم پرتت کنم؟

کسی که بالای دیوار بود، شاکی شد و فریاد زد: چرا حرفم را شوخی می‌گیری.

آنکس که پایین دیوار بود گفت: چون اگر قصد خودکشی داری، همین که انجامش بدهی ما متوجه می شویم. اینکه اعلام می‌کنی، احتمالاً‌ برای خودکشی کردن، نیاز به کمک داری.

می‌خواهم بگویم: کسی که میل به خودکشی دارد و همین را اعلام می‌کند، یعنی هنوز چیزی از حیات و زندگی در او هست. در غیر این صورت، مرده بود و وقت ما را به روضه خواندن در موردش نمی‌گرفت.

انگیزه هم چنین چیزی است. انسان، یک موجود بیولوژیک انگیزه محوراست. برای هر حرکت و رفتاری، انگیزه‌ای دارد. کسی نیست که انگیزه نداشته باشد.

آنچه هست این است که ما، مجموعه‌ای رسمی و پذیرفته شده از انگیزه‌ها را می‌شناسیم و مجموعه‌ای رسمی و پذیرفته شده از  هدف‌ها را هم آموخته‌ایم و وقتی در زندگی، می‌بینیم که آنچه واقعاً به ما انگیزه می دهد و آنچه واقعاً می‌تواند هدف ما باشد، در آن فهرست رسمی پذیرفته شده نیست، احساس می‌کنیم که “بی هدف” و “بی انگیزه‌” هستیم.

البته فراموش نکنیم که سیستم قدرتمند مغز ما که توانایی شگفت انگیزی در تطبیق با محیط خود دارد،‌ گاهی چنان فریب‌ می‌خورد و فریب می‌دهد که نمی‌توانیم تفاوت هدف و انگیزه‌ی رسمی و هدف و انگیزه‌ی واقعی را تشخیص دهیم و وجود این تعارض را بپذیریم.

بارها دیده‌ام که می‌گویند: من برای کتاب خواندن انگیزه ندارم. چه کار کنم؟

من همیشه یک جواب مشخص دارم: کتاب نخوان.

اگر کتاب خواندن واقعاً نیاز تو باشد، نمی‌توانی انگیزه نداشته باشی.

چنانکه مثلاً برای رابطه با جنس مخالف، بی انگیزه نیستی و حاضری دست به هزار تلاش ناموفق هم بزنی! یا برای مهاجرت، چنان این در و آن در می‌زنی که نگرانیم با بَلَم و از طریق آب و رودخانه، راهی سرزمین موعود شوی!

مسئله‌ی تلخ و دردناکی است. اما تا حد زیادی واقعیت دارد: اگر انگیزه‌ی کاری  را نداریم، برای افزایش انگیزه تلاش نکنیم. آن کار، کار ما نیست. آن هدف، هدف ما نیست.

لحظه‌ای با خودمان خلوت کنیم و ببینیم که انگیزه‌های واقعی ما چیست؟

انگیزه‌ها، خوب و بد ندارند. پاک و ناپاک ندارند. نحوه‌ی پیاده سازی انگیزه‌هاست که ممکن است مفید و مضر باشند.

یک نفر می‌تواند علاقمند به خدمت نباشد. می‌تواند قدرت طلب باشد.

این هیچ معنای بدی ندارد.

اگر قدرت طلبی به سمت استبداد یا بهره کشی از دیگران منتهی شود، منفی است. اما کارآفرینی که کسب و کاری بزرگ درست می‌کند و از اینکه آخر ماه، لیست حقوق هزار نفر را امضا کند احساس قدرت می‌کند، کاری خلاف عرف و قانون نکرده. او همچنان ارزش آفرین است و به مراتب بهتر از آن انسان‌های پاک قلبِ پوک مغزی است که هر روز به موقع سر کار می‌روند و می‌آیند و تمام روز هم به شغل خود (که هیچ ارزش اجتماعی و اقتصادی ندارد) مشغول اند و تا به حال مورچه‌ای را هم لگد نکرده اند و گوسفندوار، در زمین بزرگ خداوند می‌چرند.

وقتی از میان ده‌ها انگیزه‌ی قدرت طلبی، شهرت طلبی، خوردن، حتی انتقام جویی و …، همه را ناپاک و منفی می‌دانیم و جامعه اجازه نمی‌دهد آنها را به رسمیت بشناسیم و این به رسمیت نشناختن، چنان جدی می‌شود که خودمان هم باور می‌کنیم از این انگیزه‌ها دور هستیم، نتیجه این می‌شود که انگیزه‌های تجویزی، جایگزین می‌شوند و درست، همان طور که موتور دیزل با بنزین روشن نمی‌شود، من و شما هم با انگیزه‌ی تزریقی، راه به جایی نمی‌بریم.

جامعه، اگر عادت کند که واقعیت‌ها را مانند کارتون‌های کودکی، ساده و رویایی و معصومانه نشان دهد، کودکانی را می‌سازد که در ورود به فضای اجتماعی، یا پرخاشگر می‌شوند و یا سرخورده.

چند پیشنهاد:

• فهرستی از انگیزه‌های واقعی خودتان (حتی اگر جرات ندارید به کسی بگویید و یا بقیه آنها را منطقی و مقبول نمی‌دانند) تهیه و تنظیم کنید. به شکل سالم و اجتماعی و مشروع اجرای آنها فکر کنید و ببینید که تا کنون، چقدر در راستای آن انگیزه حرکت کرده‌اید.
• احتمالاً درس‌های #کارگاه زندگی شاد در متمم را می‌خوانید و تمرین‌هایش را انجام می‌دهید. آنها هم می‌توانند مکمل بحث ما تا عید باشند.
• اگر نظم شخصی در ۱۵ دقیقه را نخوانده‌اید، بد نیست آن را بخوانید. اگر تصمیمی برای تغییر سبک زندگی گرفته‌اید، ممکن است بتوانید آن را به این شیوه عملی کنید.
• اگر از اولین قسمت تا یازدهمین قسمت، هیچ تغییری حتی کوچک در سبک زندگی خود نداده‌اید (نگرش مهم نیست. نگرش فقط حرف است! سبک زندگی از جنس اقدام است) به نظرم دیگر این نوشته‌ها را نخوانید. معلوم است که نتوانسته اثربخش باشد.

آموزش مدیریت کسب و کار (MBA) دوره های توسعه فردی ۶۰ نکته در مذاکره (صوتی) برندسازی شخصی (صوتی) تفکر سیستمی (صوتی) آشنایی با پیتر دراکر (صوتی) مدیریت توجه (صوتی) حرفه ای گری (صوتی) هدف گذاری (صوتی) راهنمای کتابخوانی (صوتی) آداب معاشرت (صوتی) کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی کتاب های روانشناسی کتاب های مدیریت