اون بار که نشد. اما بعد از چند وقت دوباره دیدمش. همون پیرمرد هشتاد ساله رو.

با همون لباس‌های وصله‌شده و دندون‌های ریخته و سطلش. که پر از آشغال گوشت و ته‌موندهٔ غذاهای مردم، گذاشته بود کنار عصاش.

باز هم مثل دفعهٔ قبل، نه تقاضایی از کسی داشت و نه نگاه تقاضاآمیز. سرگرم سطلش بود.

وقتی – به دروغ – بهش گفتم «یکی از این حیوونا توی خوابم اومده و گفته این مبلغ رو به شما بدم»، با یه جور شرمساری، همون‌طور که سرش پایین بود گفت: شرمنده‌ام حیوونام اذیت‌تون کردن. ببخشیدشون.

به خاطر این که حیوونِ هم‌نشینش توی خوابِ یکی دیگه رفته بود، داشت از طرف مقابل معذرت می‌خواست.

انقدر محترم بود و متین، وقتی دم ماشین رسیدم متوجه شدم که کامل عقب‌عقب رفته‌ام و ناخودآگاه نتونسته‌ام بهش پشت کنم.

این جملهٔ نجف دریابندری در اوایل انقلاب ۵۷ عالیه: «ماهیت ضدامپریالیستی و ضداستعماری انقلاب ایران در پیش‌نویس قانون اساسی منعکس نیست.» یعنی معتقد بوده که می‌شه تندتر نوشت.

تا میگی فلانی تخصص نداره، می‌گن مهم اینه که مشاورهای خوب داشته باشه.

اما وقتی تخصص نداری، قدرت تشخیص مشاور خوب از بد رو هم نداری. پس راحت مشاور رو بهت تحمیل می‌‌کنن. در این وضعیت، تصمیم‌گیر واقعی کسانی می‌شن که مشاورانت رو انتخاب می‌کنن یا فهرست مشاوران رو تنظیم می‌کنن تا تو از بین‌شون انتخاب کنی.

این تعریف دقیق عروسک خیمه‌شب‌بازیه: ریسمان تصمیم‌ها و حرف‌هات در دست دیگرانه.

فکر کن تعمیرکار هستی. روی توربین. ۷۰ متر از سطح زمین فاصله داری. آتیش شعله کشیده و فقط باید منتظر سوختن باشی.

فیلمش رو بارها و بارها دیده‌ام. و اون عکس معروف رو که همدیگه رو بغل می‌کنن. حالا همه به اون عکس می‌گن وداع آخر.

کشورمون پر سانحه است؛ یکی از یکی دردناک‌تر. می‌دونم.

اما دو تا تکنسینی که روی توربین دلتاویند هلند سوختن، بیشتر از هر صحنهٔ دیگه‌ای حس همدردی رو در من زنده می‌کنن.

شاید به خاطر تجربهٔ مشابه خودم. در همین جایگاه تکنیسین. در زمانی که قطارمون داشت تصادف می‌کرد و چند ثانیه بیشتر نمونده بود.

نمی‌دونم اون دو تا رفیق بالای توربین، همدیگه رو واقعاً به خاطر احساس بغل کردن یا به هر علت دیگه. اما می‌تونه کاملاً احساسی باشه.

یادمه وقتی از خط پرت شدیم بیرون و مطمئن بودم چهار یا پنج ثانیهٔ آخره، بی‌اختیار یحیی رو بغل کردم و سرش رو بوسیدم. حس می‌کردم سنش از ماها بیشتره و خانواده منتظرشن و حق اون نیست کنار ما بمیره.

چند ثانیه بعد، وقتی دیدم هنوز زنده‌ایم، به خودم اومدم یه کم از این کارم جا خوردم.

چند هفته پیش که توی اینستا برام کامنت گذاشت، بعد از هفده سال، اون بغل و بوسه یادم اومد، و باز هم تصویر آغوش آخر اون تکنیسین‌های روی توربین. از اون‌جا به بعد، اضافی زنده‌ام. این رو همیشه به خودم گفته‌ام.

تمام مدت جلسه می‌گفت آقای مهندس. مشکل کشور ما دورویی و نفاقه.

تا این حل نشه، هیچی حل نمیشه. هیچی. هیچی.

جلسه‌مون یه کم طول کشید و مهمون بعدی اومد شرکت‌شون.

پیش از این‌که در رو باز کنه که من برم و اون یکی بیاد، قاب عکس اون خانوم رو از روی دیوار برداشت و قاب عکس … رو گذاشت جاش.

گفت: مهندس. چاره‌ای نیست. آدم توی این مملکت باید یه چیزهایی رو بپذیره.

خبر فروش سیمکارت ناصر حجازی به نفع بیماران سرطانی، قشنگ و دوست‌داشتنی بود. نه به خاطر یه میلیارد تومن، به خاطر ذات این اقدام. یه میلیون هم بود، همین‌قدر ارزش داشت.

بلافاصله یاد بچهٔ دکتر … افتادم که موبایل بابا رو برداشته و چون خودشم دکتره، همه جا با سیمکارت باباش مسیج میده که دکتر … هستم و سعی می‌کنه کار خودش رو راه بندازه. با باباش پونزده سال دوست بودم و هیچ‌وقت هیچ‌وقت هیچ‌وقت تماسی ازش نداشتم که درخواستی داشته باشه.

وارث خوب داشتن هم نعمته.

می‌گفت «عاشق کلاس‌های دکتر … بودم. عالی بود. عجیب بود. منحصربه‌فرد بود.»

کسی هم که اسم می‌برد، برند اول حوزهٔ تخصصی خودش بود.

گفتم یادته چه کلاسی باهاش داشتی؟ یه درس اشتباه گفت.

حالا از اون روز تا حالا دارم فکر می‌کنم این رو باید پای هنر استاد بذارم که دانشجو رو در این حد سرمست کرده یا پای بی‌هنری استاد که نتونسته موضوع درس رو در ذهن شاگردش موندگار کنه.

قاتلانی که یک نفر رو مستقیم می‌کشن، کم‌گناه‌ترین قاتلان هستند.

قاتلانی که تعداد بیشتری رو به شکل غیرمستقیم می‌کشن، معمولاً اسم‌های خیلی آبرومند دارن.

فکر کن که فلان برنامهٔ ایدئولوژیک و متوهمانهٔ ماه رمضون، نرخ اهدای عضو رو جوری کاهش داد که قائم‌مقام واحد فراهم‌آوری اعضا و نسوج پیوندی شهید بهشتی توی شورای شهر گفت هر کاری کردیم، اهدای عضو به نرخ قبلی برنمی‌گرده.

این که حاکمیت داره برای رونق گردشگری تقلا می‌کنه، لزوماً کار غلطی نیست.

اما واقعاً راحت‌تر نیست یه کم اوضاع رو بهتر کنن ماها که تو هستیم، نخوایم بریم بیرون؟ تا این که تلاش کنن اونایی که بیرون هستن رو بیارن تو؟

اگه بخوام یه جملهٔ تاتولوژیک بگم که معتقدم همیشه و همه‌جا درسته، این رو می‌گم که:

بیشتر مشکلات ما در کار، زندگی، رابطه، سیاست، یادگیری و کلاً همه چیز، به این مشکل ساده برمی‌گرده که «در تشخیص این‌که چی از چی مهم‌تره» دچار مشکل می‌شیم.

شایان شلیله نوشته بود: «تا زمانی که با شلوارک نشه رفت توی دانشگاه، مشکل اکوسیستم استارتاپی و جامعهٔ کارآفرینی کشور حل نمی‌شه.»

اولش گفتم چقدر بی‌ربط.

بعد فکر کردم که این اتفاق، پیش‌نیازهای زیادی داره. حتی شاید وقتی با شلوارک بشه رفت دانشگاه، نرخ مهاجرت کم شه. ارزش پول ملی سقوط نکنه. مشکلات اکولوژیک تشدید نشه. امید به زندگی زیاد شه. شاخص‌های سلامت جامعه بهتر بشه و خیلی اتفاق‌های دیگه.

پس با وجودی که خودم هیچ‌وقت شلوارک نمی‌پوشم، فکر کنم منطقی باشه که بگم: زنده باد شلوارک.

در یک تیم، در یک شرکت، در یک سازمان بزرگ، در یک کشور،

وقتی اخلاق برات مهم نباشه و صرفاً به فاکتورهای دیگه مثل «وفاداری نامشروط» فکر کنی، اتفاقی که میفته اینه که کم‌کم آدم‌هایی که دغدغهٔ اخلاق دارن، باهات کار نمی‌کنن و ازت فاصله می‌گیرن.

پس نهایتاً باید با مجموعه‌ای از آدم‌های بی‌اخلاق کار کنی.

و طبیعتاً هر ساختاری که به آدم‌های بی‌اخلاق تکیه کنه، نهایتاً فرو میریزه.

بنابراین میشه گفت مدیران و تصمیم‌گیرانی که وفاداری نامشروط رو بالاتر از اخلاق قرار می‌دن، برای سقوط خودشون برنامه‌ریزی می‌کنن.

مدت‌هاست به واژهٔ «مترقی» حساس شده‌ام. حس می‌کنم هر کسی می‌خواد یک چیز عقب‌مونده رو با یه صفت مثبت توصیف کنه، میگه «مترقی.»

گفتن بانک‌های دولتی تا یک‌و‌ربع می‌تونن باز باشن و بانک‌های خصوصی تا یک‌و‌نیم.

کنجکاوم بفهمم بانک‌های خصوصی توی اون یه ربع آخر چیکار می‌کنن که بانک‌های دولتی لازم نیست یا نمی‌خوان انجام بدن.