شاید بد نباشد ابتدا منظورم را از تعبیر نقد کردن و نیز از واژه‌ی داشته بیان کنم.

داشته همچنانکه از کلمه‌اش پیداست، به هر آن چیزی که داریم و مالکیت‌ آن یا کنترل آن یا اختیار آن در دست ماست اشاره می‌کند.

دانش‌ ما، دوستان‌ ما، ارتباطات تجاری ما، اعتبار ما، برند شخصی ما، اکانت ما در پلتفرم‌های اجتماعی، جملات زیبایی که شنیده‌ایم یا خوانده‌ایم، منظره‌ی زیبایی که دیده‌ایم، احساس خوب یا بدی که تجربه کرده‌ایم، انرژی و انگیزه‌ای که داریم، موقعیت شغلی‌مان، ارتباطی که با جهان (یا به قول قدیمی‌ترها جانِ جهان) برقرار کرده‌ایم و خلاصه هر آن چیزی است که ملموس یا ناملموس، مشهود یا نامشهود، مادی یا معنوی می‌تواند به عنوان یک داشته در نظر گرفته شود.

البته بسیار واضح است که قد و قدر آن مصداق‌هایی که برای داشته بیان کردم، هم‌اندازه – و حتی قابل مقایسه – نیست. اما به هر حال، اگر بتوانیم ذهن‌مان را وادار کنیم تا سیاهه‌ای از همه‌ی آنچه در جهان موجود است، به گمان خود و به قدر فهم خود، ثبت و آماده کند، می‌توان هر آنچه را در عالم وجود دارد به دو دسته‌ی داشته‌های من و نداشته‌های من تقسیم کرد.

ما در هر لحظه و با هر تصمیم و هر انتخاب و هر اقدام و هر کلامی که بر زبان می‌رانیم، مرز بین داشته‌ها و نداشته‌ها را جابجا می‌کنیم.

بعضی از داشته‌ها را از دست می‌دهیم و جا را برای به دست آوردن آنچه قبلاً نداشته‌ایم باز می‌کنیم.

به نظر نمی رسد شیوه‌ای وجود داشته باشد که بتوانیم، بی‌آنکه از برخی داشته‌های خود دل بکنیم، چیزی از نداشته‌ها را به مجموع داشته‌های خود اضافه کنیم.

در مورد نقد کردن هم، در اینجا منظورم این است که آنچه را که ماندنی‌تر و ماندگارتر است به آنچه کمتر ماندگار است و سیال‌تر است تبدیل کنیم.

کسی که خانه‌اش را می‌فروشد، آن را نقد کرده است. کسی هم که با تکیه بر اعتباری که دارد وامی می‌گیرد، بخشی از آن اعتبار را نقد کرده است.

کسی هم که دوستی دارد و آن دوست صاحب مقام و منصبی است و از آن دوست می‌خواهد تا به شکلی مسیر کسب و کار یا رشد و پیشرفت یا منافع شخصی او را هموار کند، آن رابطه را – یا بخشی از آن رابطه را – نقد کرده است.

بخش بسیار زیادی از تعالیم ما، بر این مسئله تاکید دارند که باید قدر زمان و فرصت‌ها را دانست. بی‌شک این توصیه معقول و بخردانه است. اما دردسر وقتی آغاز می‌شود که ما با هنر پیچیده‌ی فرصت سازی آشنا نیستیم و از ترس فرصت‌سوزی، به دام فرصت‌طلبی می‌افتیم.

مثال‌هایش بسیار زیاد است. چند مورد را می‌نویسم و مطمئن هستم که چندصد مورد را در کندوکاو خاطرات خود به یاد خواهید آورد:

• دوستم به مدیریت یک بانک منصوب می‌شود. در نخستین دیداری که با او دارم می‌پرسم: خوب. حالا بگو ببینم چطور می‌توانیم از بانک شما وام بگیریم؟
• کارشناس مشهوری را در یک محیط اجتماعی می‌بینم. با او احوال پرسی می‌کنم و بلافاصله می‌گویم: ببخشید. چون من دیگر شما را گیر نمی‌آورم، همین‌جا «سرپایی» یک سوال بپرسم و راهنمایی بگیرم.
• در شبکه های اجتماعی فعالیت می‌کنم و تعدادی فالور جمع می‌کنم. بلافاصله فکر می‌کنم که حالا چطور می‌شود اینها را نقد کرد؟ به تعبیر زیبای انگلیسی زبان‌ها، چگونه می‌توان آنها را Monetize کرد (به Money و پول تبدیل کرد).
• با فرد ثروتمندی دوست می‌شوم و احساس می‌کنم او که پول زیادی دارد، چرا نباید مبلغ کوچکی به من قرض بدهد تا من هم به بخشی از رویاهایم برسم؟ (حتی ممکن است دوست او نباشم، کارمند او، کارگر خانه‌ی او یا همکار او باشم).
• چند کلمه‌ای از درسی یا کتابی می‌خوانم، حیفم می‌آید که اینها را بدانم و خاموش باشم. پس بهتر است جایی بروم و فریاد کنم که آنها را می‌دانم. شاید بتوان آنها را به درآمد یا نام خوش تبدیل کرد.
• عکس منظره‌ی زیبایی را می‌بینم. غرق در لذت می‌برم. آن را در یکی از شبکه های اجتماعی به اشتراک می‌گذارم تا به تعدادی لایک یا کامنت تبدیل شود. یا کمک کند تا به تعهد ذهنی خودم مبنی بر اینکه هر شب قبل از خواب یک پست بگذارم، عمل کنم.
• فرصتی را در فضای کسب و کار می‌بینم و احساس می‌کنم که باید جنبید که فرصت‌ها چون ابر سوار بر باد در گذرند و اگر من نجنبم دیگری خواهد جنبید و اگر این فرصت از دست برود دیگر فرصتی چنین دست نخواهد داد.
• به معرفت یا شناخت یا احساسی نسبت به دنیا دست پیدا می‌کنم و احساس می‌کنم که اگر اینها را امروز به شهرت یا محبوبیت یا ثروت یا ارادت تبدیل نکنم، فرصت دیگری در اختیار نخواهم داشت.
• دوستم را می‌شناسم که نمایندگی یک شرکت را گرفته و در ماه‌های نخست درآمد خوبی دارد. بلافاصله دنبال محصول مشابهی از برند دیگر می‌گردم تا من هم نمایندگی بگیرم و همان مسیر را – احتمالاً کوتاه‌تر و مطمئن‌تر – طی کنم.
• مشتریانی پیدا کرده‌ام که محصول من را خریده‌اند. با خودم فکر می‌کنم حالا که اینها به من پول داده‌اند و اعتماد کرده‌اند، دیگر به چه اسمی و به چه بهانه‌ای می‌توانم از آنها پول بیشتری بگیرم؟
• دوست مشهور یا معتبری دارم که احساس می‌کنم رابطه‌ام با او می‌تواند برایم اعتبار یا اعتماد یا درآمد به همراه بیاورد. نمی‌توانم این داشته را مثل گنج جایی در زیر خاک یا مثل سند املاک جایی در گاوصندوق دارایی‌هایم مخفی کنم. شاید فردا این دوستی و رابطه نباشد. شاید او دیگر این اعتبار امروز را نداشته باشد. پس مستقیم و غیرمستقیم‌ آن‌قدر در حرف‌ها و گفته‌هایم به این دوستی و رابطه اشاره می‌کنم که احساس کنم تا حد امکان، آن را نقد کرده‌ام.

این فهرست نقد کردن زودهنگام داشته‌ها را می‌توان تا ابد ادامه داد.

اگر نظر من را بپرسید، نوشتن این فهرست بسیار ساده است. هنر آن است که بتوانیم فهرستی از داشته‌هایی را بنویسیم که به سرعت نقد نشده‌اند. کسانی که حوصله کرده‌اند داشته‌هایشان را حفظ و پنهان کنند و زودهنگام و شتابزده، آن‌ها را به دارایی جاری تبدیل نکنند.

نمی‌خواهم بگویم فرصت همیشه هست.

نمی‌خواهم بگویم که نقد کردن هر داشته‌ای در هر شرایطی اشتباه است.

نمی‌خواهم بگویم که باید داشته‌ها را در صندوقچه‌ای زیر خاک پنهان کرد تا بمیریم و نسل‌های بعد، آن را پیدا کنند و دور گنجی که ما پنهان کرده‌ایم و داشته‌ای که خود نخورده‌ایم،‌ شادمانه دست‌افشانی و پایکوبی کنند.

حرفم این است که تاکید بیش از حد بر فرصت محدود دنیا و نیز از دست رفتن فرصت‌ها باعث شده که ما خیلی از این فرصت‌ها را قبل از آنکه ساخته شوند بسوزانیم و یا اینکه میوه‌های درختان زندگی و کسب و کار و دوستی را، قبل از آنکه برسند، کال از درخت بچینیم.

من هم مثل همه‌ی شما، بخش زیادی از حافظه‌ام را به ثبت خاطرات اختصاص می‌دهم و آن‌ها را برای مراجعات بعدی ذخیره می‌کنم و می‌کوشم با استفاده از آنها، نگرش و شهودم را قدری توسعه دهم تا کیفیت تصمیم‌هایم بهتر شود.

در قفسه‌بندی خاطراتم، بخش بزرگی از خطاهای خودم و دوستانم و خویشاوند و افراد و کسب و کارهای دور اما آشنا، کنار هم ذخیره و ثبت شده‌اند که روی همه‌ی آنها می‌توان یک برچسب گذاشت: نقد کردن زودهنگام داشته‌ها.

حاصل این شده که هر وقت تصمیم می‌گیرم داشته‌ای را نقد کنم از خودم می‌پرسم: مطمئن هستی که زمانش رسیده؟ آیا چند وقت بعد، قرار نیست این حرف یا تصمیم یا اقدام یا درخواست یا دستاورد را در قفسه‌ی خاطراتت، با برچسب تلخ و تکراری داشته‌هایی که زود نقد شدند ذخیره کنی؟

موارد بسیاری پیش می‌آید که پس از این سوال، اقدام خود را متوقف می‌کنم و البته موارد معدودی هم وجود دارد که پس از فکر کردن، مطمئن می‌شوم که زودهنگام نیست. در این حالت هم مصمم‌تر و مطمئن‌تر دست به اقدام می‌زنم.

آموزش مدیریت کسب و کار (MBA) دوره های توسعه فردی ۶۰ نکته در مذاکره (صوتی) برندسازی شخصی (صوتی) تفکر سیستمی (صوتی) آشنایی با پیتر دراکر (صوتی) مدیریت توجه (صوتی) حرفه ای گری (صوتی) هدف گذاری (صوتی) راهنمای کتابخوانی (صوتی) آداب معاشرت (صوتی) کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی کتاب های روانشناسی کتاب های مدیریت