فواد جان. از لطف تو نسبت به خودم ممنونم.
اما مستقل از قضاوت بیرونی، حداقل می‌توانم با قطعیت بگویم که نسبت به هدفهایی که برای خودم در زمینه آشنایی با تکنولوژی گذاشته‌ام، خیلی عقب هستم. اگر چه اعتراف می‌کنم که یکی از مهم‌ترین برنامه‌های من برای سالهای آتی، شناسایی بیشتر و بهتر تکنولوژی و آموختن دانش‌های مرتبط با آن است.
درباره بستر مناسب و دیتای نرمال و زیاد، حرف تو را قبول دارم.
اجازه بده مورد دیگری را هم به فهرست تو اضافه کنم و آن، “رفتار نرمال!” است.
فضای دیجیتال، وب و اگر دقیق‌تر بگویم Cyberspace، مکمل فضای فیزیکال است.
اگر شرایط در دنیای فیزیکی نرمال نباشد، انعکاس آن را در فضای دیجیتال هم می‌توان دید.
در کمتر نقطه‌ای از کشورهای توسعه یافته‌ی جهان، می‌توانی مفهومی مثل کانال تلگرام را توسعه دهی و مردم هم در این حد استقبال کنند.
یا شبکه های اجتماعی تا این حد جای شبکه های اطلاع رسانی را بگیرند.
حتی الگوی رفتارهای جن س. ی در فضای دیجیتال ما هم با الگوی رایج در دنیا متفاوت است و این را هر کس، آشنایی اندکی با این فضا داشته باشد درک می‌کند.
محدودیت‌های دنیای فیزیکی، نوع نگرش‌ها و ارزش‌های حاکم بر جامعه، دشواری توسعه گروه‌های مردم نهاد، شهرت طلبی و قدرت طلبی که در جامعه، مطلوب قلمداد نشده و فضای رشد خود را نیافته است و رایج شدن بعضی فرهنگها بدون شکل گیری زیرساخت آن، از جمله‌ی مواردی است که در نهایت، به شکل گیری رفتارهای ناهنجار در فضای دیجیتال منتهی شده است.
اگر در جامعه‌ای، نشستن بر روی صندلی رایج یا مجاز یا مطلوب نباشد، نیاز به صندلی از بین نمی‌رود. فقط احتمالاً هر کس از یک میز به عنوان صندلی استفاده خواهد کرد. تازه اگر بعضی‌ها، از دوستان و اطرافیان خود، “صندلی انسانی” نسازند!
در مورد “رایج شدن بعضی فرهنگ‌ها بدون شکل گیری زیرساخت” مثال‌های زیادی هست.
اما دلم می‌خواهد اشاره کوتاهی به فرهنگ سلبریتی پروری داشته باشم.
داشتن “سلبریتی” چیزی است که از فرهنگ غرب وارد کشور ما شده است. سلبریتی، با مفهوم سنتی مشهور بودن و داشتن مشاهیر تفاوت دارد. وقتی از مشاهیر فرهنگی یا اجتماعی می‌گوییم، بخش قابل توجهی از این شهرت، به خاطر توانمندی‌های خاص یک فرد است.
اما وقتی از سلبریتی بودن می‌گوییم، باید به خاطر داشته باشیم که سلبریتی‌ها از ترکیب “فرد” و “رسانه” و “منافع اقتصادی” و “سرگرمی” شکل می‌گیرند.
سلبریتی داشتن و سلبریتی پروری – لااقل در نگاه من – می تواند خوب باشد.
چه اشکالی دارد که در کنار یا به جای اپرا وینفری یا لری کینگ، رامبد جوان یا احسان علیخانی یا رضا رشیدپور یا … داشته باشیم؟ (اسم‌ها را همین‌طوری نوشتم نه اینکه ربطی داشته باشد).
جالب اینجاست که سلبریتی‌ها در اقتصاد توسعه یافته، گردش مالی بسیار زیادی ایجاد می‌کنند و می‌توانند کاملاً یک عامل مولد اقتصادی باشند.
منظورم این نیست که مثلاً مثل فلان بازیگر فوتبال، فروشگاه لوازم ورزشی بزنند (که البته این هم نادرست نیست) منظورم این است که اگر یک سلبریتی، مثلاً سالی یک میلیارد تومان درآمد مستقیم دارد، باید به واسطه‌اش صد میلیارد تومان پول هم در اقتصاد بچرخد.
اما می‌بینیم که ما، به سلبریتی‌های خود به عنوان یک عامل مولد اقتصادی نگاه نمی‌کنیم.
به عنوان یک سیرک انسانی نگاه می‌کنیم که هر لحظه، بعضی از آنها زیر نور پروژکتور جامعه قرار می‌گیرند، کمی آنها را دوست داریم. به آنها می‌خندیم. با آنها می‌خندیم. از آنها امضا می‌گیریم و منتظر می‌مانیم که به یک اشتباه یا غرض ورزی، زندگی شخصی یا شغلی آنها بر باد برود و ما هم چند روزی در مورد این حاشیه‌ها حرف بزنیم و دوباره، به سراغ فرد دیگری برویم.
تبعات این اتفاق مشخص است. رامبد جوان یا احسان علیخانی یا نیکی کریمی یا علی دایی یا صدها نفر دیگر که می‌توانند مورد اقبال بخشی از جامعه‌ی ما باشند، باید معادلات پیچیده‌ی دیگری را حل کنند:
چه تصمیم‌هایی بگیریم که وقتی مردم از ما رو برگرداندند، بتوانیم همچنان به زندگی ادامه دهیم.
به چه کسانی چه امتیازهایی بدهیم تا سهم خود را از رسانه‌ها حفظ کنیم.
چه رفتارهایی انجام ندهیم تا تمام هستی ما تحت تاثیر آن قرار نگیرد (به جای اینکه: چه رفتاری انجام بدهیم تا محیط خود را تحت تاثیر قرار دهیم).
چه کنیم تا شهرت و شناخته شدن ما و حرف‌هایی که در موردمان می‌زنند، همزمان از حد مشخصی کمتر نشود و همزمان از حد مشخصی بیشتر هم نشود تا زیر ذره بین مردم قرار نگیریم!
در فرهنگ توسعه یافته، سکویی می‌سازند و سلبریتی بر روی آن می‌ایستد و مردم برایش دست می‌زنند و به هزار شکل، به واسطه‌اش گردش مالی ایجاد می‌کنند. خود “فرد” مهم نیست. او یک “بنگاه اقتصادی انسانی” است!
اما در فرهنگ‌های کمتر توسعه یافته، سلبریتی روی زمین می‌ایستد. ما با نخی نازک چاقویی را بالای سرش از سقف آویزان می‌کنیم و بعد هم می‌نشینیم و برایش دست می‌زنیم.
او و ما، هر دو می‌دانیم که دیر یا زود، سقوط آن چاقو، خبر جذاب دیگری برای ما خواهد بود و فرد و افراد دیگری، در آن موقعیت قرار خواهند گرفت.
بگذریم از اینکه همین سلبریتی پروری هم در زمینه‌های خاص، پذیرش بیشتری دارد. مثلاً هنر یا فوتبال.
در حوزه‌های دیگر، هزینه‌های سلبریتی بودن بسیار بیشتر از منافع آن است. بحثی که خارج از داستان فعلی است.

فواد. خیلی از بحث دور شدم. فقط خواستم بگویم که ده‌ها و صدها مسئله شبیه این یک مثال ساده وجود دارد که رفتارهای جامعه را در فضای فیزیکی ناهنجار کرده است. مکمل این رفتارها، چیزی است که در فضای مجازی می‌بینیم و حاصل آن، همین ماجرا می‌شود که من گاهی به شوخی می گویم:

رابطه‌ی ما با تکنولوژی، شبیه رابطه‌ی آن مردم آفریقای مرکزی شده است که نخستین رنوی وارداتی فرانسه را با طناب به درخت بستند.
به نظرم ما هم تکنولوژی را با طناب به درخت بسته‌ایم و از اینکه چنین “اسب زیبایی” داریم، لذت می‌بریم.

ببخش که اینقدر گنگ و در هم ریخته نوشتم.
نوشتن، چیزی شبیه حرف زدن در غار دموستن است. غاری که فقط کمی از ابعاد تو بزرگتر است و دیوارهایش با سیخ و میخ پوشانده شده.
کوچکترین حرکت اضافی، می‌تواند تو را زخمی کند!