نوع مطلب: گفتگو با دوستان

برای: علیرضا دورباش

متن صحبت‌های علیرضا

تقریبا همیشه و همه جا در مواجهه با افرادی که به نظرم در جستجوی یادگیری و یا محتوای فارسی ارزشمند و به روز، هستند، شما، وبلاگ تان و متمم را با افتخار و شور و شوق معرفی می کنم و حدس می زنم سایر دوستان متممی هم این کار را بکنند؛ مانده ام که چرا با این حال، هنوز پیش می آید که با افراد فرهیخته ای مواجه می شوم که هرگز اسم شما را هم نشنیده اند (کسانی که می توانند همیاری (collaboration) خوبی با ما داشته باشند).

گاهی احساس می کنم شاید همین استراتژی شما سبب شده که افراد ارزنده ای از این فضا و هم افزایی مان با یکدیگر محروم بمانند و از شما شاکی می شوم اما گاهی نیز همین تفاوت های شما را با بقیه فعالان حوزه محتوا در کشور که می بینم امیدوارم می شوم که اگر فردی حسادت و گارد نداشته باشد، قطعا جذب و یا طرفدار این بستر محتوا که به لطف خداوند، همت شما و همدلی سایر دوستان متممی فراهم گردیده، می شود.

جایی خاطرم هست که استاد قمشه ای می گفت که یکی از ادیبان بزرگ جهان گفته که خدایا حتی اگر در یک سطر از نوشته های من نام یا یاد تو نیست همان را از دفترم خط بزن.

در هر حال، با این عبارت که هر آنچه از دل بر آید لاجرم بر دل نشیند امیدوار می شوم که محتواهای فاخر و موثر، فراگیر خواهند شد یا لااقل دیر یا زود به دست اهلش خواهد رسید.

کنجکاوم که خودتان در خصوص امکان عدم برخورد و یا عدم آشنایی برخی افراد ذو حق یا ذو لیاقت با این محتواها دغدغه ای دارید و چه راهکاری به ذهنتان می رسد؟”

پیش نوشت های بحث من

علیرضا جان. شاید می‌شد پاسخ صحبت تو را کمی رسمی‌تر و کمی مختصرتر، در قالب پروژه درس مدل ذهنی انجام بدهم و لااقل بار انجام پروژه‌ی آن درس در دوشم برداشته شود.

به این شکل که مدل ذهنی خودم را در مورد زندگی و نقش اجتماعی و حضور اجتماعی در آنجا بنویسم.

اما استانداردهای متمم در حدی است که احساس کردم ممکن است نتوانم همه‌ی اصول آن را در چنین بحثی رعایت کنم. ضمن اینکه ترجیح می‌دهم کمی راحت‌تر و کمی طولانی‌تر و با تفصیل بیشتر در این زمینه بگویم و بنویسم.

اگر چه می‌دانم که شاید این تطویل، باعث شود که این نوشته برای بسیاری از دوستانم، ممکنیا جذابیا مفیدنباشد.

نکته‌ی دیگری را هم باید تاکید کنم.

اگر بخواهم از ترمینولوژی مورد استفاده دنیل کانمن در بحث سیستم یک و سیستم دو استفاده کنم، بسیاری از تصمیم‌های مهم زندگی (لااقل در زندگی من) از طریق فرایند سیستم یک اتخاذ می‌شوند. موردی هم که تو اشاره کردی – که جزو تصمیم‌های مهم محسوب می‌شود – از این قاعده مستثنا نیست.

بنابراین، من هرگز محاسبه و تحلیل نکرده‌ام و برگه‌ای کاغذ پیش رویم نگذاشته‌ام تا تصمیم بگیرم که مثلاً آیا حضور اجتماعی پررنگ بهتر است یا گوشه نشینی و خلوت گزینی.

اما به هر حال، وقتی حرف‌های تو را دیدم و خواستم برایش پاسخی بنویسم، تلاش کردم سیستم دو را به خدمت بگیرم و از او بخواهم تا کمکم کند حرف‌ها و استدلال‌ها و توصیفاتی بیابم که بتوانند توجیهاتی برای ترجیحاتم محسوب شوند.

آنچه در ادامه می‌نویسم مجموعه‌ای از باورهای من در مورد زندگی انسانی است که شاید بسیاری از تصمیم‌های یکی دو سال اخیر من و حتی بخش مهم وصیت‌نامه‌ی فعلی من را توجیه کند.

قاعدتاً انسان تغییر می‌کند و البته تغییر عموماً به معنای نقض مسیر گذشته و دستاوردهای فکری فعلی‌اش نیست. بلکه به معنای تکامل و دگردیسی آنها در قالب دستگا‌ه‌های فکری کامل‌تر است. از این منظر، ممکن است چند سال بعد بخش‌هایی از آنچه در اینجا می‌نویسم را به صورت مطلق نپذیرم و یا اما و اگرهایی را به آن بیفزایم.

ظرفیت محدود ما برای تعامل اجتماعی

مفهوم «ظرفیت» یا Capacity برای من یک مفهوم کلیدی محسوب می‌شه. اینکه در هر سیستمی و در هر شرایطی، ظرفیت‌ها رو بشناسیم. هم از اون‌ها استفاده کنیم و هم مراقب باشیم که فراتر از اون ظرفیت‌ها نریم.

فکر می‌کنم یکی از مصداق‌های ظرفیت هر فرد، تعداد مخاطب باشه. چنانکه در کسب و کارها هم، میشه ظرفیتی رو برای تعداد مشتریان قابل مدیریت در نظر گرفت.

هر انسانی اگر با خودش خلوت کنه می‌تونه تا حد خوبی برآورد کنه که ظرفیت تعامل اجتماعیش چقدره.

من انسانی نیستم که ظرفیت تعامل اجتماعی خیلی بالایی داشته باشم. به عبارتی، اگر به من بگی که یک سایت وجود داره یا یک رسانه وجود داره یا یک برنامه تلویزیونی یا رادیویی وجود داره که مثلاً مخاطب میلیونی داره و می‌خواهیم به تو فضا و باکس ثابتی بدهیم که در آن حرف بزنی و بگویی و بنویسی، من با تجربه و دانش امروزم آن را نخواهم پذیرفت.

به عبارتی، من با سواد و فهم امروزم، اگر به سال‌های قبل برگردم، در هیچ یک از برنامه های رادیویی و تلویزیونی که در این سال‌ها شرکت کردم شرکت نخواهم کرد و نه در سایت‌های خبری که قدیم می‌نوشتم نخواهم نوشت و نه سمینارهایی را که برگزار کردم، برگزار خواهم کرد.

اینجا ممکن است برخی از خوانندگان بگویند که اگر آنجاها را نرفته بودی امروز همین مخاطبان را نداشتی. این قضاوت البته نادرست و از سر ناآگاهی است. بیش از ۹۵ درصد کسانی که امروز در متمم یا روزنوشته هستند، از طریق جستجوی اینترنتی به اینجا رسیده‌اند و تمام کسانی که از طریق کلاس‌های سابقم یا برنامه های رادیویی و تلویزیونی و اکانت اینستاگرام و فیس بوک من یا جستجوی نام من یا معرفی دوستان من به اینجا رسیده‌اند، در خوش بینانه‌ترین حالت حدود ۵٪ مخاطبان امروزم را تشکیل می‌دهند.

ظرفیت تعامل اجتماعی را می‌توان در قالب مولفه‌های متعددی بررسی کرد. از جمله اینکه:

• من رابطه‌ی عمیق‌تر را ترجیح می‌دهم. هر وقت یک سلبریتی را می‌بینم که در یک جمع یا رسانه‌ای می‌گوید: «دوست‌تون‌ دارم. همه‌تون رو دوست دارم. قربون‌تون برم». خنده‌ام می‌گیرد. با خودم می‌گویم تو حتی نمی‌دانی که طرف مقابلت کیست. نمی‌دانی چه دغدغه‌هایی دارد. حتی حاضر نیستی دقیقه‌ای از وقت شخصی‌ات را به آنها و خواسته‌هایشان فکر کنی.
  آیا درآمد ماهیانه و فروش فیلم و چهار تا لایک اینستا، ارزش آن را دارد که در تاریکی، به این شکل به التماس شبحی که نمی‌بینی بنشینی؟
  برای من مهم است که علیرضا دورباش برایم با علیرضا حق گو و علیرضا داداشی فرق داشته باشد. معصومه شیخ مرادی با معصومه خزائی و معصومه کاپله و معصومه فردوس مقدم فرق داشته باشد. برایم مهم است که می‌دانم محمد معارفی الان دارد این نوشته را می‌خواند و احتمالاً بخشی از آن را برای کسی فوروارد می‌کند. اما در زیر آن کامنت نمی‌گذارد و هیوا احتمالاً از جواب کامنت‌های من اسکرین شات می‌گیرد تا اگر پشیمان شدم و آنها را پاک کردم، آرشیوی برای خودش داشته باشد و مجید دودهکی احتمالاً بعد از بستن این صفحه سراغ کانال تلگرامش (ECM) می‌رود.
  این نوع رابطه را نمی‌توان در مقیاس بزرگ داشت. می‌گویند شهرت، شناخته شدن توسط کسانی است که آنها را نمی‌شناسی. اما دوست دارم تا حد امکان، کسانی که من را می‌شناسند را بشناسم.
• ظرفیت من در تحمل عقیده‌ی مخالف یا متفاوت، چندان بالا نیست. ممکن است بگویی این یک ایراد بزرگ است. خودم هم قبول دارم. اما هست. چه می‌توانم بکنم؟ من حتی زمانی که مطالعه را ترک می‌کنم روزی ۵۰ صفحه کتاب می‌خوانم و در شرایط متعارف هم روزی ۲۰۰ صفحه می‌خوانم. نمی‌خواهم بدانم کسی که روزی ۱۰۰ صفحه هم کتاب نمی‌خواند چه فکر می‌کند و چه عقیده‌ای دارد. عقیده‌اش اگر موافق من باشد، خوشحالم نمی‌کند. چون احتمالاً از طریق فرایند علمی به آن نرسیده. اگر مخالفم هم باشد، ارزش شنیدن ندارد. نمی‌خواهم همه چیز را با کتاب خواندن بسنجم. اما کتاب خواندن یک معیار است که چیزهای زیادی را نشان می‌دهد. من اگر هم بخواهم نظر مخالف را بخوانم به سراغ نویسندگان و متفکران می‌روم. اگر بخواهم نظرات مخالف اقتصاد باز را بخوانم، ترجیح می‌دهم انگلس و مارشال و هیفردینگ و در میان قدیمی‌ترها سن سیمون را بخوانم. نه جوجه سوسیالیست‌های وطنی را که عقده‌‌ی نداشتن‌هایشان را در لباس نظریه‌های علمی اقتصادی (که هرگز نخوانده و نفهمیده‌اند) عرضه می‌کنند.
  مخاطب بیشتر، یعنی شنیدن عقیده‌های مخالف و متفاوت بیشتر. آن هم نه از آن نوع عمیقش. بلکه عقیده به همان معنای عقده. چیزی که چنان با وجودشان گره خورده که توانایی تشخیص درست از نادرستش را ندارند.
• ظرفیت من به عنوان یک انسان محدود است. مخاطبانت که زیاد می‌شوند، همه منتقد نیستند که شامل بند دوم شوند. اتفاقاً اکثر آنها علاقمندان تو می‌شوند (جمع زیادی از منتقدان در همان تعاملات اولیه رهایت می‌کنند). داشتن علاقمند و طرفدار و مخاطب همراه، ظرفیت می‌خواهد. اگر ظرفیت تو پایین باشد، ممکن است فکر کنی کسی شده‌ای. فکر کنی این «من» هستم که این‌قدر مهم هستم و این‌قدر حرف‌های خوب می‌زنم و این‌قدر تاثیرگذار هستم و این‌قدر طرفدار دارم. اگر چه من حسابی از این جنس روی مخاطب خود باز نمی‌کنم و نکرده‌ام، اما به نظرم شیطان (چه به معنای لغوی و چه به معنای اصطلاحی آن) در لباس مخاطبان انبوه به دیدار انسان می‌آید.
  اینجاست که ممکن است از بیشتر خواندن و بیشتر فهمیدن و بیشتر فکر کردن غافل شوم و احساس کنم که باید وقتم را به بیشتر نوشتن و بیشتر فهماندن و بیشتر تحمیل کردن افکارم بگذرانم.
  کلماتی مانند «مردم وطنم» و «مردم سرزمینم» و «مردم کشورم» که گاهی در حرف‌های برخی از این «کانال داران تلگرام» و «صفحه داران اینستاگرام» می‌شنویم و می‌خوانیم، بوی آلودگی به این تکبر را می‌دهد و من به نظرم – مانند خیلی انسان‌های دیگر – مستعد این آلودگی هستم. پس  از موضع و موقعیتی که آن را برایم تسهیل کند، دوری می‌کنم.

دنیای تنگ‌تر

هر یک نفر که به مخاطبان و آشنایان و دوستان انسان اضافه می‌شود،‌ دنیای ما را تنگ‌تر می‌کند.

باید به نیازهای آنها توجه کنی، به الگوهای فکری و ارزش‌هایشان فکر کنی،‌ اولویت‌های آنها را رعایت کنی، حقوق متعارف آن‌ها را حفظ کنی و در نهایت، دنیای کوچک‌تری را برای خود بپذیری.

طلاق یک زوج غیرمشهور را با طلاق و جدایی یک زوج مشهور مقایسه کنید.

همین‌طور استانداردهای بسته‌ و دست و پاگیر حرف زدن در تلویزیون و رادیو را با استانداردهای کمی بازتر حرف زدن در یک سایت خبری و استاندارد خیلی بازتر حرف زدن در یک وبلاگ و استاندارد خیلی خیلی بازتر حرف زدن در یک کامنت و استاندارد بسیار باز حرف زدن در یک جمع دوستانه و استاندارد وسیع حرف زدن دو نفره و دنیای بدون مرز فکر کردن در خلوت انفرادی خودتان بسنجید.

انسان‌ها همیشه دوست دارند خانه‌ی بزرگ‌تری داشته باشند. من اما چندان در قید و بند بزرگ بودن خانه‌ام نیستم. اما داشتن دنیای بزرگ‌تر برایم مهم است. مخاطب بیشتر، شهرت بیشتر، شناخته شدن بیشتر، عملاً انتظارات بیشتر و چالش‌های بیشتر و دغدغه‌ های بیشتر را برایت ایجاد می‌کند.

آن غولی به نام مردم که می‌گفتم، در دنیای واقعی وجود ندارد. سلول به سلول، آدم به آدم و آجر به آجر، خودمان آن را می‌سازیم و تازیانه به دستش می‌دهیم تا تمام آن بیماری سادیسم و مازوخیسم خود را در قالب تازیانه‌هایی که بر شانه‌هایمان (و البته شانه‌های خودش) می‌زند، تخلیه کند و نعره‌های مستانه سر دهد.

انتخاب مخاطب مناسب

علیرضا جان. در نوشته‌ات از ذوحق و ذولیاقت استفاده کردی (محبت و لطفی را که در دل هر دو تعبیر پنهان کرده‌ای می‌فهمم و به خاطرش از تو ممنونم).

ذولیاقت به نظرم تعبیر مناسبی نیست. چون فرض می‌کنیم که آن قدر شایسته و بزرگ شده‌ایم که دیگران باید لیاقت ما را داشته باشند.

ذوحق را هم چندان دوست ندارم. چون به نظرم این حق کسی نیست که با یک مجموعه یا هر مجموعه‌ی دیگر آشنا شود.

ایجاد چنین دوستی و ارتباطی، در بهترین و خوش‌بینانه‌ترین حالت، یکفرصت است.

حتی اگر بپذیریم حقی وجود دارد، باید بپذیریم که متعلق به متمم و روزنوشته‌ها (و اساساً هر فرد یا هر سازمان یا هر عرضه کننده‌ی محتوا یا هر معلم) است که مخاطب خود را انتخاب کند.

ما هم تا حد زیادی این کار را کرده‌ایم.

ما فهرست بلندبالایی از واژگان و اصطلاحات و عبارات را تنظیم کرده و انتخاب کرده‌ایم و برنامه ریزی کرده‌ایم که اگر کسی در گوگل آنها را جستجو کند، می‌تواند ما را در میان گزینه‌های نخست ببیند.

امروز پس از چند سال فعالیت، کسی نیست که مخاطب هدف ما باشد و فرصت آشنایی با مجموعه‌ی متمم و روزنوشته‌ و دوستان عزیز متممی (که بدون اغراق  از دو مورد اول ارزشمند‌تر هستند) را پیدا نکرده باشد.

مگر چند مورد زیر:

• کسی باشد که برای دانستن و جستجو کردن، فقط کتاب بخواند و به سراغ اینترنت نرود و یا اگر می‌رود در شبکه های اجتماعی برود و آنجا بچرخد و در گوگل جستجو نکند. به نظر من، کسی که جستجو در وب، ابزار روزمره‌ی مطالعه و تحقیقش نیست، مخاطب ما نیست و اصلاً صلاح نیست که حتی نام ما را بشنود. چنین فردی هنوز در دهه‌های گذشته زندگی می‌کند و بهتر است معاصران خود را بیابد.
• کسی باشد که بیشتر از موبایل برای جستجو استفاده می‌کند و در واقع جستجوی سطحی موبایلی را به مطالعه حرفه‌ای روی لپ تاپ و کامپیوتر ترجیح می‌دهد. نمی‌گویم همه. اما چه در مورد سایت‌های ما و چه در سطح جهان، Bounce مخاطب موبایلی بیشتر است. بانس یعنی اینکه کسی در اثر جستجو به سایتی برسد و بعد بدون اینکه فکر کند اینجا کجاست و چه کار می‌کنند و چه کسانی اینجا هستند، صفحه را ببندد و دنبال کارش برود. در میان خوانندگان لپ تاپ و کامپیوتر، احتمال اینکه بررسی عمیق‌تری بکنند و همه جا را ببینند بیشتر است. کسانی هم که این تفاوت را نمی‌دانند یا نمی‌فهمند و یا برایشان مهم نیست در میان مخاطبان ما نیستند. آنها به سختی تفاوت یک وبسایت و یک کانال تلگرام را درک می‌کنند یا به آن توجه می‌کنند.
• کسی باشد که به یادگیری کریستالی علاقمند نیست. جوابش را که گرفت دنبال کار خودش می‌رود. مثلاً مقاله‌ای از محمدرضا شعبانعلی را می‌خواند و بعد هم فکر می‌کند که ماقال مهم است و من قال مهم نیست و من که حرف را خواندم و دنبال زندگی‌اش می‌رود. او کمی جستجو نمی‌کند که این آدم کیست و چه کار می‌کند و چه کار کرده است و کجا بوده است و امروز کجاست و فردا می‌خواهد کجا باشد. شاید هم از لحاظ متودولوژیک چنین سوالاتی را در درک بهتر مفهوم، اثربخش نداند.

به نظرم هر سه مورد فوق، کسانی هستند که مخاطب ما نیستند.

راحت بگویم. کسی که مخاطب واقعی ما بوده ما را پیدا کرده و پیدا می‌کند. کسی که از کنار ما گذشته، مخاطب واقعی ما نبوده.

نمی‌خواهم بگویم هر کس سرچ نمی‌کند یا هر کس سایت‌ها را کامل نمی‌بیند یا هر کس برای وبگردی از موبایل استفاده می‌کند، آدم بد یا آدم سطحی یا آدم کم اطلاعی است. اما می‌خواهم بگویم که ما با آن قید ظرفیت محدود که گفتم، اولویتی برای دوستی و رابطه با چنین افرادی نداریم.

آموزش به عنوان یک کسب و کار

ممکن است بگویی که محمدرضا. از این اولویت‌های شخصی بگذر. اصلاً به عنوان کسب و کار نگاه کن.

منطقی‌تر نیست که متمم را و روزنوشته‌ را و نام تو را افراد بیشتری شنیده باشند تا جریان مالی بهتری ایجاد شود و این مجموعه دوام بیشتری پیدا کند؟

شاید این حرف من را خیلی رادیکال بدانی.

اما من عمیقاً به این باور هستم که آموزش نمی‌تواند شکل کسب و کار (به معنای کامل اقتصادی آن)‌ به خودش بگیرد. آموزش در بهترین حالت می‌تواند فعالیتی غیرانتفاعی یا با انتفاع بسیار کم باشد.

علتش در نگاه من بسیار ساده است: تو اگر بخواهی به چشم کسب و کار به آموزش نگاه کنی، باید سلیقه‌ی مخاطب را در اولویت قرار دهی.

توجه داشته باش که خواسته‌ی مخاطب با سلیقه‌ی مخاطب فرق دارد.

خواسته‌ی مخاطب آشنایی با مار است. اما سلیقه‌ی عموم مخاطبان بیشتر به مار کشیدن نزدیک است تا نوشتن مار (فیزیولوژی مار را هم که اصلاً فراموش کن. کسی دنبالش نخواهد آمد).

اگر بخواهی معیارت را سود قرار دهی، باید به رضایت مخاطب فکر کنی. حاصلش هم این می‌شود که درگیر بازی مار کشیدن می‌شوی.

مذاکره‌ درس دادنت به بازی کت و شلوار و جوراب کشیده می‌شود و زبان بدنت به فالگیری نزدیک می‌شود و شخصیت شناسی‌ات به کف بینی. ادعایت هم از فرش به عرش می‌رود و اعلام می‌کنی که بیایید. به این سمت بازار بیایید. به آن سمت بازار نروید. بیایید که سمینار من انقلابی در زندگی‌تان است. هر که برده راضی بوده و هر که نبرده اخسر خاسرین است.

به نظرم در آموزش باید جایی رابطه‌ای شکل بگیرد که مبنای آن اعتماد باشد. و بر این اساس معلم و سیستم آموزشی، به نیابت از دانشجو تصمیم بگیرد و دانشجو اعتماد کند.

دانشجو می‌داند که زندگی در شرایط ابهام و کسب و کار در ابهام ساده نیست. پس خواسته‌ی دانشجو این است که با مدیریت در شرایط ابهام آشنا شود.

از اینجا به بعد، من معلم، یا باید به سراغ نمایش اجرا کردن و باز کردن جعبه‌ی مارگیری و تبلیغ و سر و صدا بروم و حرف‌هایی را به خورد مخاطب دهم، یا باید بگویم که به من اعتماد کن. اولین قدم در یادگیری چیزی که می‌خواهی، مثلاً حرف‌های نسیم طالب است.

با اسم نسیم طالب نمی‌شود کاسبی کرد. اما با اسم مسیری برای تحول در زندگی فردی و عاطفی و اجتماعی و کسب و کار می‌شود کاسبی کرد.

هزاران مثال دارم که نمی‌خواهم و نمی‌توانم بزنم. اما معلمی و آموزش،‌ اگر اقتصادی شد بدهکار مخاطب می‌شود. اگر پذیرفتی که قرار نیست برایت ثروت آفرین باشد و همین که خرج خودش را تامین کرد کافی است، احتمالاً حرف‌های دیگری خواهی زد و آموزش بهتری خواهی داد.

بنابراین، من چندان راحت نیستم که آموزش را به عنوان کسب و کار تحلیل کنم. احتمال زیادی دارد که اشتباه کنم. اما باور من این است که نیاز امروز آموزشی کشور ما، کسانی هستند که آموزش، کسب و کار و منبع درآمد اصلی آنها نباشد و نان‌شان را به پای نام‌شان بریزند و نه اینکه نام‌شان را به ابزاری برای کسب نان تبدیل کنند.

ایمان من به محتوا

باور دارم که در نسل جدید معلمان کشور، من جزو نخستین کسانی بوده‌ام که بر اهمیت محتوا تاکید جدی کرده‌ام و خودم هم طی کردن مسیر آن را آغاز کرده‌ام.

اگر این باور نبود، آموزش و کلاس و درس و بسیاری از درآمد‌ها و مشاوره‌ها را رها نمی‌کردم و به سراغ محتوا نمی‌آمدم.

بحث عصر محتوا و قطار توسعه، اگر چه یکی از نخستین بحث‌هایی از این جنس در فضای فارسی بود، اما نخستین اقدام من در زمینه‌ی محتوا نبود.

من اگر به محتوا ایمان دارم، باید این ایمان را در رفتار و تصمیم‌هایم هم ببینی.

دوستی یک متن طولانی در اهمیت مطالعه و کتاب خواندن نوشته بود و پایینش گفته بود: در کلاس تندخوانی من شرکت کنید.

یکی نبود بگوید که: عزیز من. اگر مطالعه این‌قدر مهم است. پس چرا تندخوانی؟  تو باید آرام خوانی را تبلیغ کنی.

اگر هم تندخوانی بلدی، باید بدانی که این کار برای روزنامه خوانی مفید است و نه کتابخوانی غیرتخیلی و Non-fiction.

تو اگر می‌فهمی که مطالعه چیست، باید موثرخوانی را آموزش دهی که نه تندخوانی است و نه کندخوانی. شکل دیگری از خوانش متن است.

حرفم این است که اگر کسی ادعایی دارد باید دقت کند که رفتار و تصمیم‌هایش هم همسو با آن ادعا باشد.

تو اگر فروشگاه یک برند پوشاک بروی، فروشندگان کلاه تا کفش خود را از آن برند انتخاب می‌کنند. آیا معنایش این است که کلاه این برند بهترین کلاه است؟ بلوزش بهترین بلوز؟ کفشش بهترین کفش؟ ساعتش بهترین ساعت؟

احتمالاً چنین نیست. اما تو باید باور خود را به محصولت نشان دهی.

من ادعایم محتواست. حرفم محتواست. سرمایه‌ام کتاب و کاغذ و قلم.

من حتی اگر شیوه‌های دیگری هم برای حضور اجتماعی داشته باشم، اگر رسانه‌های بزرگ کشور برای تبلیغ رایگان در اختیارم باشند (که هستند) باید نشان دهم که به حرف خودم ایمان دارم. اینکه محتوا را باید با محتوا معرفی کرد. اصلاً هر چیزی را باید با محتوا معرفی کرد.

یک بار در یک سمینار، پرسیدند که بزرگترین استراتژیست محتوا را چه کسی می‌دانی؟ گفتم پیامبر اسلام. چون برای مطرح کردن حرفش کتاب آورد. محتوا عرضه کرد. نه رود را نصف کرد و نه مرده را زنده کرد. محتوا عرضه کرد.

از کوچکترین چیز (لباس و کفش) تا بزرگترین ایده‌ها (يک دین)،‌ محتوا یک نقطه‌ی اتکای ارزشمند و یک ابزار ترویجی خوب است.

پس من – حتی به فرض اینکه روش‌های دیگری را بشناسم – حاضر نیستم به عنوان مبلّغ محتوا و استراتژی محتوا، شیوه‌ی دیگری را انتخاب کنم. حتی اگر این کار، بخشی از مخاطبان بالقوه را حذف کند و دسترسی من به آنها را محدود کند.

آموزش به عنوان مسئولیت اجتماعی

حرف دیگری که ممکن است مطرح کنی این است که محمدرضا. مسئولیت اجتماعی یک معلم آموزش است و هر چه بتواند باید دامنه‌ی این آموزش را گسترش دهد.

صادقانه بگویم این فضای فکری را چندان درک نمی‌کنم.

ما گاهی اوقات دچار این توهم و تکبر و خودبزرگ بینی می‌شویم که این من هستم که باید کشورم یا دنیا را متحول کنم.

واقعیت – لااقل در نگاه من – این است که هستی به بودن هیچ یک از ما وابسته نیست.

ما فرزند نیازهای زمان خود و شرایط محیطی خود هستیم.

حالا من بشینم و جو گیر بشوم که این من بودم که در شرایطی که مذاکره در دانشگاه‌ها و در دوره‌های مدیریت ایران تدریس نمی‌شد مذاکره را رواج دادم و در دانشگاه‌ها هم در MBA جز یکی دو ساعت آخر کلاس ارتباطات، از مذاکره حرف نمی‌زدند و امروز مذاکره درس استاندارد دوره‌ی MBA شده و همانا من بودم که اولین کتاب جامع آکادمیک آموزش مذاکره را تالیف کردم و من اینم و من آنم و من مسئول بودم که این خدمت را به جامعه‌ام بکنم و کردم.

نه عزیز من.

چنین خبری نیست.

محمدرضا هم نبود، کس دیگری این کار را می‌کرد. نیاز اجتماعی ما آشنایی با مذاکره بود. حتی اگر هم من سهم کوچکی در این کار داشته‌ام، صرفاً باعث شده که سهمی از افتخار آن متعلق به خودم باشد. همین. منت بر سر جامعه‌ام ندارم و نباید داشته باشم.

دنیا بدون تک تک ما هم کار خودش را پیش می‌برد. این ادعاهای مسئولیت اجتماعی و این بحث‌ها، مال کسانی است که خودشان را مرکز عالم می‌بینند.

کل زمین هم با تمام زمین‌نشینان آن نابود شود، کوچک‌ترین اخمی بر چهره‌ی هستی نمی‌نشیند. چه برسد به اینکه خرده‌انسانی مثل من، در گوشه‌ای از گوشه‌های این توده‌ی معلق آب و خاک، فکر کند که قرار است مسیر دنیا را تغییر دهد. من همین که مسیر زندگی فردی خود را چندان خراب نکنم، باید مغرور هم باشم.

نیوتون در ۸۷ سالگی مرد. در ۸۶ سالگی به او گفتند: مهم‌ترین دستاوردت چه بوده؟

گفت: شهرت خوبی دارم.

گفتند: یعنی قانون گرانش دستاورد مهم تو نیست؟ گفت: من هم آن را کشف نمی‌کردم فرد دیگری کشف می‌کرد. دنیا آبستن آن کشف بود.

مهم‌ترین دستاوردم، شهرت خوبم است.

حرف نیوتون همیشه در گوشم صدا می‌کند. قرار نیست کار بزرگی بکنی. قرار نیست دنیا را متحول کنی. زندگی خودت را بکن. تصمیم‌های خودت را بگیر و مراقب باش که به دیگران کمترین آسیب را بزنی. دنیا خودش راه خودش را پیدا می‌کند.

بحث مهم تنظیم خانواده

قبلاً هم گفته بودم که مهم‌ترین دستاورد انسان، توارث افقی (در مقایسه با توارث عمودی)‌ است.

حیوانات، عموماً، دانسته‌ها و آموخته‌های خود را در قالب کد‌های ژنتیکی به نسل بعد منتقل می‌کنند. انسان، با اختراع زبان و کلمات و نوشتن و حرف زدن، توانسته دانسته‌ها و آموخته‌هایش را به صورت افقی به هم نسلان خود منتقل کند.

فرزنددار شدن، برای انسان قبل از تمدن، جذاب و لذتبخش بود. چون غریزه‌اش به او می‌گفت که تو زمینه را برای حفظ آموخته‌هایت ایجاد کرده‌ای. زن و شوهر آموخته‌هایشان را در قالب چند صد مگابایت اطلاعات ترکیب می‌کردند و در رحم زن، ذخیره (Save) می‌کردند و سپس، آن را در قالب یک MDS یا Moving Data Storage که به آن فرزند هم می‌گویند، تحویل جامعه‌ی انسانی می‌دادند و می‌مردند.

امروز این کار را به شیوه‌ای ساده‌تر و سریع‌تر و اثربخش‌تر می‌توان با نوشتن و خواندن انجام داد.

همان‌طور که هر پدر و مادری، هر چقدر هم گیج و تعطیل، فکر می‌کنند در خون و ژن خود چیزی دارند که باید در قالب فرزند آن را حفظ کنند، من هم این توهم را دارم که برخی چیزها را آموخته‌ام که دیگران، می‌توانند سریع‌تر و ارزان‌تر بیاموزند و راه فهمیدن و آموختن را از انتهای آنجا که من هستم ادامه دهند.

همین الان هم حدود شصت یا هفتاد نفر از این دوستانم را پیدا کرده‌ام. می‌دانم اینجا و متمم را می‌خوانند و کارهایشان و دستاوردهایشان و نوشته‌هایشان را هم می‌بینم و در جاهایی که می‌بینم کیفیت فکر کردن و حرف زدن و تحلیل‌کردنشان از من خیلی بهتر است و من گاهی در مقابل شیوه‌ی فکر کردنشان احمق یا سطحی به نظر می‌رسم احساس غرور می‌کنم.

مثل هر پدر و مادری که وقتی می‌بیند فرزندش قدی بلندتر از خودش دارد، لبخند می‌زند و هرگز احساس بدی ندارد.

اینکه گفتم، در نگاه من، استعاره‌ای برای معلمی نیست. بلکه ذات معلمی است.

شاید تکنولوژی این امکان را داده باشد که تعداد فرزندان بیشتری داشته باشیم، اما باید به محدودیت ظرفیت‌های خودمان هم که در ابتدا به آن اشاره کردم فکر کنیم.

با همه‌ی این بحث‌ها و ظرفیت محدودی که دارم، فکر می‌کنم من دیگر به شرایطی رسیده‌ام که باید به روش‌های پیشگیری فکر کنم و نه فرزند بیشتر.

آموزش مدیریت کسب و کار (MBA) دوره های توسعه فردی ۶۰ نکته در مذاکره (صوتی) برندسازی شخصی (صوتی) تفکر سیستمی (صوتی) آشنایی با پیتر دراکر (صوتی) مدیریت توجه (صوتی) حرفه ای گری (صوتی) هدف گذاری (صوتی) راهنمای کتابخوانی (صوتی) آداب معاشرت (صوتی) کتاب «از کتاب» محمدرضا شعبانعلی کتاب های روانشناسی کتاب های مدیریت