صورت مسئله:

آیا کسی که هرگز تجربه‌ی ساختن فیلم ندارد، حق دارد یک فیلم را نقد کند؟

آیا کسی که هرگز کسب و کاری خلق نکرده است، حق دارد در مورد کسب و کار حرف بزند؟ یا کسب و کار دیگران را تحلیل کند؟

آیا کسی که هرگز یک پلتفرم آنلاین نداشته، می‌تواند پلتفرم آنلاین دیگران را نقد و تحلیل کند؟

آیا کسی که هرگز کارآفرین نبوده و همواره کارمندی را تجربه کرده، می‌تواند در مورد کارآفرینی سخنرانی کند و به دیگران آموزش دهد؟

طی سال‌های اخیر، سوال‌های بالا (و موارد مشابه آنها) بارها در جلسات و گفتگوها و نوشته‌ها مطرح شده‌اند و متاسفانه معمولاً فرصت کافی در اختیار نداشتم که در مورد آنها چیزی بگویم یا بنویسم.

این سوال‌ها شاید در نگاه اول، متفاوت به نظر برسند. اما اگر کمی دقیق‌تر به آنها فکر کنیم، می‌توان ریشه‌ی مشترکی را در همه‌ی آنها یافت. کسی که تجربه یک فعالیت را ندارد، قصد دارد آن فعالیت را نقد یا تحلیل کند.

فکر می‌کنم در این رابطه، بتوان حرف‌های بسیاری مطرح کرد و آن را از زوایای متفاوتی مورد توجه قرار داد.

همچنین به نظر می‌رسد که صدور رای در چنین مواردی، از پیش‌فرض‌ها و تجربیاتِ صاحب‌رای، مستقل نیست. بنابراین، آنچه می‌گویم و باور دارم، الزاماً با نگاه یا تجربه یا قضاوت خواننده، همسو و همراستا نیست.

به عبارت دیگر، آنچه در ادامه می‌خوانید – مانند همیشه – صرفاً منعکس‌کننده‌ی دیدگاه شخصی من است.

اجازه بدهید در همین آغاز مطلب، توضیح بدهم که پاسخ من، به تمام پرسش‌های ابتدای مطلب (و البته پرسش‌های مشابه آنها) مثبت است.

البته لازم است که سوال را دقیق‌تر بخوانیم:

آیا کسی که هرگز کسب و کاری خلق نکرده است، حق دارد در مورد کسب و کار حرف بزند؟ یا کسب و کار دیگران را تحلیل کند؟ بله.

اجازه بدهید به همین سوال یک کلمه‌ی «هر» اضافه کنم. پاسخ تغییر خواهد کرد:

آیا هر کسی که هرگز کسب و کاری خلق نکرده است، حق دارد در مورد کسب و کار حرف بزند؟ یا کسب و کار دیگران را تحلیل کند؟ خیر.

به این نمونه‌ها توجه کنید (عمداً از نام‌های وطنی استفاده نمی‌کنم، که سوگیری ذهنی کمتری داشته باشیم):

 پائولین کیل و استنلی کافمن نمونه‌هایی از منتقدان مطرح و کلاسیک تاریخ سینما بوده‌اند که نقد‌هایشان – مستقل از اینکه آنها را وارد بدانیم یا ندانیم – سهمی بزرگ در هدایت جریان فرهنگی سینما داشته است. نمی‌توانیم به سادگی با جمله‌ای مانند: «آنها که خودشان حتی یک فیلم هم نداشته‌اند»، این افراد و صدها نفر منتقد ارزشمند مانند آنها را از تاریخ هنر و سینما حذف کنیم.

 کسی مثل کوین کلی (Kevin Kelly)، از بزرگترین تحلیل‌گران حوزه‌ی تکنولوژی است. او چند دهه است که حال و آینده‌ی تکنولوژی را تحلیل می‌کند و بزرگان سیلیکون ولی هم، به او ارجاع می‌دهند و قضاوت‌های او را معیار ارزیابی و تصمیم‌گیری قرار می‌دهند. اگر چه هرگز به صورت عملیاتی درگیر هیچیک از حوزه‌های اجرایی تکنولوژی نبوده است. به عبارتی او در شرایطی تمام جهان تکنولوژی را تحلیل می‌کند و مورد بحث قرار می‌دهد که خود، حتی یک دکمه‌ی روشن و خاموش برای یک لامپ اسباب‌بازی هم تولید نکرده است.

 برخی از بزرگترین تحلیل‌گران سیاسی جهان، حتی یک روز هم سابقه‌ی پست اجرایی سیاسی نداشته‌اند. فوکویاما شاید نمونه‌ی بدی نباشد. اگر هم نپسندیدید، هیچنز هم نمونه‌ی خوبی است. نمی‌توانیم به سادگی آنها را در مقایسه با کسانی مانند کیسینجر که هم تحلیلی می‌نویسند و هم فعالیت اجرایی مستقیم داشته‌اند، کنار بگذاریم یا کوچک‌تر قلمداد کنیم.

 کسی مثل لوییکی که کتابش، کتاب مقدس بسیاری از مذاکره کنندگان تجاری بزرگ جهان است، هرگز سابقه‌ی ثبت شده و رسمی در مذاکره‌ تجاری ندارد.

 دوبراواک که کتاب سرنوشت دیجیتال (Digital Destiny) را نوشته و کتابش در این حوزه، مرجعی منحصر به فرد و مورد اتکاست و توسط کارشناسان بزرگی از شرکت‌های بزرگ (مانند گوگل و اپل) تایید می‌شود و در مقاله‌های منتشر شده توسط برندهای برتر تکنولوژی مورد اشاره قرار می‌گیرد، یک سخنران حرفه‌ای در تکنولوژی است که هیچ نوع فعالیت اجرایی در کارنامه‌اش وجود ندارد.

 مک لوهان هم که در همین مطلب قبلی (وقتی بی بی سی لبخند بر لبان مک لوهان می‌‌آورد) به او اشاره کردم، نمونه‌ای از کسی است که هرگز فعالیت رسانه‌ای اجرایی نداشته، اما نامش از صنعت رسانه قابل حذف نیست.

البته عکس این ماجرا هم قابل اشاره است. بیل گیتس در صنعت خودش، تحلیل‌هایی ارائه می‌دهد که خودش مجبور می‌شود پس از مدتی کوتاه، آن‌ها را نقض یا تعدیل کند.

همچنین، بسیاری از کارآفرینان در مصاحبه‌ها و کنفرانس‌ها، توصیه‌‌ها و پیشنهادهایی مطرح می‌کنند که به وضوح، صرفاً بر اساس یک یا دو مورد تجربه‌ی شخصی شکل گرفته‌اند. عقل سلیم به سادگی می‌فهمد که این توصیه‌ها می‌توانند در بستری دیگر و شرایطی دیگر، نادرست یا حتی طنابی برای سقوط به چاه باشد، ضمن اینکه ممکن است ما به اعتبار تجربه‌ی آنها، اشتباهاً بیش از آنچه که باید برای رای و نظر آنها ارزش قائل شویم.

 به نظر می‌آید برای قضاوت در این نوع موارد، داشتن ذهن تحلیل‌گر، مهم‌تر از داشتن سابقه‌ی اجرایی باشد.

آنچه را نوشتم به عنوان صورت مسئله در نظر بگیرید تا در قسمت بعدی این نوشته، درباره‌اش بیشتر حرف بزنیم.

راستی شما اگر جای من بودید، چه مثال‌های دیگری مطرح می‌کردید؟ (چه از دسته‌ی اول و چه از دسته‌ی دوم)

طرح از: Stephan Schmitz

+146

  

چند روز پیش، این متن و نوشته را روی کانال تلگرام بی بی سی فارسی دیدم و به علت طنز تلخی که در آن بود، جایی ذخیره‌اش کردم تا در نخستین فرصت کوتاه – که امروز دست داد – نکته‌ای در موردش بنویسم.

طنز تلخی که من در این خبر دیدم، نه به خانم موگرینی مربوط است و نه به نماینده‌های مجلس. نه به فرهنگ سلفی و نه چیزهای مشابه دیگر.

آنچه توجه من را جلب کرد، لبخندی است که بی بی سی، بر لبان مرحوم مارشال مک لوهان نشانده است.

دوستان و خوانندگانم می‌دانند که من علاقه‌ی عجیبی به این مرد دارم و همواره از خواندنش لذت می‌برم.

ادامه نوشته

+270

  

امیدوارم این غیبت چند روزه به بهانه‌ی این پست تمام شود و دوباره از فردا بتوانم در روزنوشته به صورت منظم پست بنویسم.

قصد دارم فردا پستی در زمینه‌ی بی بی سی و مک لوهان بنویسم و پس فردا شاید چیزی با عنوان اینکه آیا بدون ساختن، می‌توان تحلیل‌گر و منتقد سازنده‌ها شد؟

البته پاسخ این سوال از نظر من مثبت است.

+246

  

شما که غریبه نیستید، این روزها وقتی به شبکه های اجتماعی سر می‌زنم، به شدت هوس می‌کنم به تقلید از فعالان این شبکه ها، من هم ژست سیاسی بگیرم و حرف بزنم.

به هر حال، بین تنفیذ و تحلیف است و مردم، شدیداً درگیر انتخاب وزیر و چیدن کابینه هستند و معاونت‌ها را هم یکی یکی می‌چینند و به طور خلاصه، ملت ایران هر روزه بخش قابل توجهی از وقت و توانش را صرف مطالعه و بررسی و انتخاب و تعیین و تحلیل و تحمیل وزرا و معاونان مورد نظر خود می‌کند.

ادامه نوشته

+237

  

آنچه در اینجا می‌نویسم حرف تازه‌ای نیست.

اما بر این باور هستم که تکرار کردن آن، همچنان می‌تواند مفید باشد.

هر دورانی، به اقتضای خود، برخی ویژگی‌ها را به فضیلت و برخی دیگر را به رذیلت تبدیل می‌کند.

هزاران سال قبل، حجم کارهای فیزیکی چنان زیاد بود که قدرت بدنی، می‌توانست یک فضیلت باشد.

به این معنا که کسی را در موقعیتی برتر نسبت به دیگران قرار دهد.

در دورانی دیگر، زمانی که به علت قلمروخواهی و کشورگشایی، نبرد و جنگیدن به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی انسانی تبدیل شده بود، شجاعت و جنگ‌آوری به یک فضیلت تبدیل شد.

نجیب‌زادگی یا همان «داشتنِ ژنِ خوب»، فضیلت دوران دیگری بود که تا همین اواخر هم رگه‌های آن را می‌شود در فرهنگ‌های سیاسی و اجتماعی نقاط مختلف جهان، تشخیص داد.

به فرض اینکه بپذیریم تکنولوژی خنثی نیست، سوال بجایی است اگر بپرسیم: دوران جدید، دوران تکنولوژی، عصر به هم پیوستگی و شبکه های اجتماعی، کدام ویژگی‌ها را در صدر فهرست فضائل قرار داده‌اند؟

در نگاه من، دوران جدید لااقل دو ویژگی را در فهرست فضیلت‌ها قرار داده است.

نخستین ویژگی، مخاطب داشتن است که ظاهراً خود – مستقل از هر چیز دیگری – به یک فضیلت تبدیل شده است.

شاید اگر این واقعیت را بپذیریم، ساده‌تر بتوانیم درک کنیم که چگونه، برخی افرادی که آنها را به عنوان نماد ابتذال می‌شناختیم، در کنار دیگرانی که خود را دشمن ابتذال می‌دانستند، نشسته در صف اول و در کنار یکدیگر – و حتی در آغوش یکدیگر – می‌بینیم.

دومین ویژگی، یک‌رنگی است. یک‌پارچگی رفتار و گفتار است.

دنیای جدید، جایی برای زندگی دولایه و سه لایه و چندلایه، باقی نگذاشته است.

چندان مهم نیست که چکاره هستی، اما مهم است که هر چه هستی، همان باشی.

دنیای جدید، مانند دنیای کهن برای نیکوکاران و بدکاران، هر دو، باز و فراخ است. اما قطعاً مجال را بر ریاکاران، تنگ و تنگ‌تر کرده است.

در دنیای جدید، قبل از آنکه فرزندان خود را به رفتار نیک تشویق کنیم و از رفتار بد برحذر داریم باید به آنها بیاموزیم که: هر چه هستی باش. اما جز آن را ادعا نکن که در دنیای کنونی که دیوار خانه‌های ما را از شیشه ساخته‌اند، هیچ چیز به اندازه‌ی ریا و دوریی، فضا بر تو و اطرافیانت تنگ نخواهد کرد.

اگر این مفروضات را بپذیریم،‌ سوال دیگری هم می‌تواند مطرح باشد: این فضا که تنفس را بر زندگی ریاکارانه تنگ کرده است، کدام قشر را بیش از دیگران در معرض تهدید قرار می‌دهد؟

پاسخ به این سوال، چندان دشوار نیست. مروری بر تاریخ ادبیات ما، نشان می‌دهد که ریا با کدام واژه همنشین و همسایه بوده است: زهد.

+338