اواخر فیلم Inception یه فرفره هست. نولان خیلی قشنگ ازش استفاده کرده؛ در چند صحنه، با معنا و کاربرد بسیار جالب.

چند تا دوست دارم که به شدت عاشق نولان هستن. از همونایی که می‌گن یا نولان می‌فهمی یا هیچی نمی‌فهمی. حتی رفته‌ان فرفره خریده‌ان و توی خونه گذاشته‌ان یا عکس فرفره رو قاب کرده‌ان زده‌ان به دیوار.

من همیشه به شوخی می‌گم نولان خواست با فیلمش معنای تازه‌ای به جهان بده، اما طرفداراش یه معنای تازه برای فرفره پیدا کردن.

این مثال همیشه توی ذهنم هست تا یادم باشه بسیاری از مخاطب‌های متفکران و بنیان‌گذاران مکاتب، بیشتر فرفره‌باز هستن تا اندیشه‌ساز. انقدر با نمادها عشق‌بازی می‌کنن که مفاهیم رو به فراموشی می‌سپرن.

در تمام دنیا، اهل سیاست – حتی اگر در هیچ زمینهٔ دیگری درک و دانش و سواد نداشته باشند – معمولاً بر معنی کلمات و بار معنایی آن‌ها مسلط هستند.

بنابراین احتیاط واجب این است که اگر کلمه یا جمله‌ای به کار بردند که دوپهلو بود، آن را با بدترین و ضدمردمی‌ترین معنایش بخوانید.

دوستم از دوستش پرسیده: خانوادهٔ همسرت اهل «زن، زندگی، آزادی» هستن؟

گفته: نه. متأسفانه بیشتر درگیر «مرد، میهن،‌ آبادی» هستن.

در کارهای درست و سازنده، همراه‌ شدن تحسین‌برانگیزه. اما هرگز به اندازهٔ آغازگر بودن، فضیلت نیست.

دوستی که مدیریت مجموعه‌ی کوچکی را بر عهده دارد، اخیراً‌ نقدی بر روش‌های مدیریتی دولت داشت. از سوی مدافعان دولت به او حمله کردند که: «شما خودتان این‌قدر مشکلات مدیریتی دارید، حرف نزنید.»

این حرف ظاهراً ساده، منطق نادرستی دارد. کسب‌و‌کار خصوصی به کسی بدهکار نیست. می‌تواند ورشکسته باشد. می‌تواند حتی از مشتری پول بگیرد و در ازای آن، به صورت مشتری سیلی بزند (مشروط بر این که قبلاً اعلام کرده باشد پول را برای این کار دریافت می‌کند). می‌تواند محصول خود را – به شرط این که از حمایت‌های دولتی استفاده نکرده – به هر قیمتی که دلش خواست، با هر شرایطی که دلش خواست، بفروشد. اصلاً می‌تواند چیزی به اسم خودرو بفروشد که موتور و گیربکس و چرخ نداشته باشد. مشتری بالقوه هم – به شرط این که این شرایط رسماً اعلام شده و از آن آگاهی دارد و امکان کلاه‌برداری نیست – غلط می‌کند حرف بزند. مشتری اگر نمی‌خواهد برود جای دیگر.

اما این ویژگی دولت‌ها نیست. دولت‌ها مالیات ملت‌ها را می‌گیرند تا بر اساس اصول مدیریتی و منطق علمی، کشور را به سمتی که ملت انتظار دارد و برای آن به دولتمردان حقوق می‌دهد، ببرد.

البته متأسفانه دوست من – همان‌طور که منتقدش به درستی گفته بود – واقعاً درک درستی از مدیریت نداشت. چون جواب داده بود: «درست می‌گویید. ما هم بی‌عیب نیستیم و در تلاش برای بهبود مجموعه‌ی خود هستیم. از دولت هم انتظار داریم مثل ما در این مسیر تلاش کند.»

تحلیل‌گران جنبش‌های اجتماعی، معمولاً‌ رادیکالیسم رو به خشونت (کلامی یا رفتاری) تفسیر می‌کنن. اما من تعبیر ریموند ویلیامز از رادیکالیسم رو – بر خلاف بسیاری از حرف‌های دیگه‌اش – خیلی دوست دارم:

«رادیکال بودن واقعی اینه که وقتی داری تسلیم ناامیدی میشی، قانعت کنه که هنوز امیدوار بودن امکان‌پذیره.»

اون رادیکالیسم رو یه کار ذهنی و شناختی می‌بینه: تغییر فضا از ناامیدی به امید.

از ده سال بعد ایران، چه چیزی می‌دونی؟ چه تصویری تو ذهنته؟

جز اسم چند تا از اتوبان‌ها، چیز دیگه‌ای نمی‌تونم حدس بزنم.

– به نظرت آدم ممکنه برای کاری که نکرده، عذاب وجدان داشته باشه؟ عذاب وجدان خیلی عمیق؟

– «کار نکرده» و «کار کرده» فقط در ادبیات و نگارش دو جور مختلف نوشته می‌شن. در دنیای واقعی، هر دو کار هستن.

خوندن کیهان رو به خوندن روزنامه‌های اصلاح‌طلب ترجیح می‌دم. چون هم خودش می‌دونه و هم ما می‌دونیم برای چی داره این حرف‌ها رو می‌زنه.

داشت می‌گفت این‌جا همه کلاه‌بردارن. فلانی رو ببین. کلاه فلانی رو برداشته. اون یکی هم قاتله. موقتی این‌جاست. فلانی هم یه مشکلاتی داره که روم نمی‌شه بگم. این یکی هم که می‌گی خوبه، فلان مشکل رو داره.

گوش دادم و بهش چیزی نگفتم. اما توی دلم بهش گفتم که: «تو نمی‌تونی جهانی پر از گرگ رو برای من ترسیم کنی که تنها گوسفندش خودتی. یا در گرگ بودن بقیه داری اغراق می‌کنی یا با ادعای گوسفند بودن داری من رو گمراه می‌کنی.»

قیامت بشه؟ بهم بگن «عمرت به چی گذشت؟»

می‌گم به جدا کردن تراکتور و خط عابر پیاده و چراغ قرمز و ماشین و دودکش، توی عکس‌های گوگل (کپچا). از بس مجبور بودیم وی‌پی‌ان روشن کنیم و آی‌پی‌ پرت و پلا داشتیم.

بیشترش هم، به تعبیر ولتر، به دوستان بانفوذ خودش در دولت‌ مربوط میشه.

این جملهٔ گابریل گارسیا مارکز – که از وسط یه دیالوگ بیرون کشیدنش – اخیراً‌ زیاد وایرال شده: «آدم تا زمانی که مرده‌ای زیر یه خاک نداشته باشه، به اون خاک تعلق نداره.»

جمله رو دوست دارم. یه جورایی تعریف تازه‌ای از وطن می‌ده. تو وقتی به دنیا میای هنوز وطنت مشخص نیست. وطنت لحظه‌ای مشخص میشه که از دست دادن‌هات شروع میشه.

(توضیح بعد از پیامک) نسخهٔ انگلیسی جمله اینه:

We have still not had a death. A person does not belong to a place until there is someone dead under the ground.” He said.

“If I have to die for the rest of you to stay here, I will die” replied Ursula with a soft firmness.

این حکایت کوتاه کنایه‌آمیز رو تازگی‌ها زیاد توی نوشته‌ها و صحبت‌ها می‌بینم و می‌شنوم:

«به یکی گفتن وقت آب خوردن خم نشو، عقلت کم می‌شه.

گفت: عقل چیه؟

گفتن هیچی. همون‌جوری که داری می‌خوری بخور.»

تقریباً هر جا این حکایت رو دیدم، در توجیه یه ادعای ضعیف بوده. به نظرم شکل دیگه‌ای هم از این روایت میشه ساخت:

«به یکی گفتن وقت آب خوردن خم نشو، عقلت کم می‌شه.

گفت: شما همیشه وایساده آب می‌خورین؟

گفتن: آره

گفت: پس من همین‌طوری خمیده بخورم بهتره.»