توی صف خودپرداز سر صحبت باز شد. گفت: «آقا محلهٔ عجیبی شده، خیلی عجیب.

یه‌دونه سراتوی سفید هست، از یازده تا سه اون گوشه وایمیسته. هر روز. هر روز. راننده پشت فرمون نیست. اما ماشین روشنه و یه خانوم مسن سمت شاگرد نشسته بیرون رو نگاه می‌کنه.

اون‌ بالای تپه هم یه پسر افغانستانی هست، فکر کنم سرایداره. هر روز ساعت چهار میاد، دستش رو می‌کنه سایه‌بون چشمش و به یه جای دور خیره می‌شه.

یه پیرزنه رو هم دیده‌ام خیلی روزا میاد سوپرمارکت، یه قوطی کوکای بزرگ میده،‌ دو تا قوطی کوکای کوچیک می‌گیره و بدون این‌که حرف خاصی بزنن از سوپر میاد بیرون.

همین ماکسیما رو می‌بینی این‌جا؟ چهار ماهه تکون نخورده. قفل فرمون هم داره. دزدی بود که قفل فرمون نداشت. هان؟ یه آقایی رو هم دیده‌ام که پالتوی بلند داره و هر روز میاد یواشکی زیرش یه چیزی مثل عدس می‌پاشه.

آقا محله خیلی عجیب شده. اصلاً ترسناک شده.»

تقریباً تمام این‌ها را من هم دیده بودم. البته مورد آخر برام خیلی عجیب نبود. من بودم که هر روز غذای خشک برای گربهٔ کم‌بینای محل‌مون می‌ریختم که جاشو حفظ شده و می‌دونه کجا بیاد غذاش رو برداره و بخوره. احتمالاً اون روز چون لباس اسپورت تنم بود نشناخت.

شاید اگه علت بقیهٔ رفتارها رو هم می‌دونست، دیگه این‌قدر تعجب نمی‌کرد.

نمی‌دونم. شاید هم بیشتر تعجب می‌کرد.

توی سه هفته، چهار نفر به من دیدن مستند جنگ برای اروند رو پیشنهاد کردن. هنوز نشده ببینم.

تابناک تیتر زده بود «در کمتر از یک سال گذشته، ارزش پول ملی ترکیه در مقابل دلار بیش از ۱۰۰٪ افت داشته است.»

هیچ‌کس نبود بگه بابا جان. هر چیزی می‌تونه بیشتر از ۱۰۰ درصد رشد کنه اما هیچ چیزی نمی‌تونه بیشتر از ۱۰۰ درصد سقوط کنه.

حتی ما که بیش از چهل ساله ارزش پول ملی‌مون سقوط آزاد می‌کنه، ریال‌مون هنوز ۱۰۰ درصد افت نکرده. درسته ارزش پولمون ۴۲۸۵ برابر کم شده اما میزان افت ارزشش میشه ۹۹/۹۸٪ و فعلاً رقابت بین سیاستمدارها هست که اون ۰/۰۲٪ آخر رو کی به مقصد برسونه.

باز هم این گزاره‌های کلاسیک!

باشه قبول. احترام به عقاید دیگران تحت هر شرایطی درسته.

به شرطی که تو هم به عقیدهٔ من که تو رو یک احمق تمام عیار می‌دونم احترام بذاری.

کلاس دانشگاه داشتم تا همین الان. آنلاین.

خسته‌کننده بود چون کلاس آنلاین مثل فاتحه خوندن برای اموات می‌مونه.

یه کار کاملاً یه طرفه است.

فقط باید مُرده باشی تا بفهمی بهشون می‌رسه یا نه.

حس می‌کنم «شخصیت ما» و «دوستان‌ ما»‌ یه جورایی هم‌تکاملی (Co-evolution) رو تجربه می‌کنند.

ما به تدریج تغییر می‌کنیم و دوستان‌مون هم به تدریج باهامون تغییر می‌کنن یا حذف و جایگزین می‌شن. شاید به همین خاطر هست که کمتر دیده‌ام آدم‌ها حسرت قطع شدن دوستی‌های قدیمی رو بخورن و معمولاً با غرور و افتخار می‌گن: «خیلی خوب شد رفت.»

حسرت دوستی‌های از دست رفته معمولاً به مواردی محدود میشه که دوست آدم فوت یا مهاجرت کرده باشه.

کسانی که چند صد سال یا چند هزار سال قبل، از هم‌عصران خودشون چند دهه یا حتی چند قرن جلوتر بوده‌ان، ممکنه برای عصر ما یه آدم کاملاً عقب‌مانده محسوب بشن.

این یه منطق سادهٔ ریاضیه که از جمع و تفریق کردن قرن‌ها به دست میاد.

آره. خبر جیمز وب رو دیدم. البته نمیتونم تصور کنم داده‌هایی که به بشر می‌ده چقدر می‌تونه درک ما رو از جهان بیشتر کنه.

برداشت شخصی من – بدون هرگونه پشتوانه علمی – اینه که جهش بزرگ بعدی علم باید توی بیولوژی اتفاق بیفته. فعلا اون بیشتر گلوگاهه تا نجوم و استروفیزیک.

و البته یادت باشه که این تحلیل رو دارم توی تاکسی می‌نویسم و اعتبارش در حد حرف بقیهٔ مسافرهاست که الان دارن اثرات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای سیاست‌های کنگرهٔ آمریکا رو بررسی می‌کنند.

این‌جا توی هتل معمولاً تلویزیون روشنه و سخنرانی کلی از این شیوخ و اُمرای کشورهای عربی رو دیدم.

به یه نتیجهٔ جالب رسیدم. یکی از ویژگی‌های فرهنگ خاورمیانه‌ای اینه که وقتی رهبران‌شون حرف می‌زنن، همزمان یه موزیک احساسی در بک‌گراند پخش میشه. مشابهش رو در فرهنگ اروپای غربی یا آمریکایی به خاطر ندارم.

توی ذهن من یک دسته آدم هست که «احساس می‌کنن باخته‌ان.»

حالا به هر شکل.

باخته‌ان چون توی ایرانن.

باخته‌ان چون فلانی که ازشون ضعیف‌تره بیشتر از اینا پول درآورده.

باخته‌ان چون یه رانتی که به بقیه رسیده به اینا نرسیده.

باخته‌ان چون در جایگاهی که – واقعاً – حق‌شون هست نیستن.

خیلی از این حرف‌ها درسته. «بعضی» از این باخت‌ها هم واقعاً مصداق باخته.

اما اگر به دغدغهٔ غالب این آدما تبدیل بشه و بخشی از ذهنیت و هویت‌شون باشه، من ازشون می‌ترسم.

توی این سال‌ها دیده‌ام که باورِ بازنده بودن به بعضی از آدم‌ها مجوز برای کارهای عجیبی داده.

مثال از آدم‌های عقب‌مانده؟

اون‌هایی که هنوز وقتی دوره برگزار می‌کنن می‌نویسن: «مبلغ سرمایه‌گذاری…»

بابا. اینا مال یکی دو دهه قبل بود. تعارف رو بذار کنار. داری یه محصول می‌فروشی. قیمت هم داره.

یه جوری می‌گن انگار پس‌فردا می‌تونن ROI کلاس‌هاشون رو تا سه رقم اعشار حساب کنن.

باید از قضاوت‌های کلی و سطحی مثل این‌که «همهٔ سیاستمداران، دزد و فاسد هستن» فاصله بگیریم.

چون خیلی‌هاشون فقط احمقن.