پیامک

عید غدیر آمد. مانند هر سال انبوهی پیامک دریافت کردم. پیامک های عمومی که در اکثر موارد، پیداست دریافت کننده، خود از فرد دیگری آن را دریافت کرده و بی آنکه بخواند و بیندیشد، به گروه دیگری ارسال کرده است…

شعرها و جملات سطحی که «شور و احساس» در آنها پر رنگ تر از «منطق و استدلال» است.

از آن سو نیز، نوشته ها و پیامهای دوستانی را میبینم که با فضای مذهبی فاصله دارند. کسانی که اساساً وجود داشتن فردی به نام «علی» را زیر سوال میبرند یا با هزار استدلال میکوشند اثبات کنند که «رجوع» به این نوع «اشخاص تاریخی»، نوعی بازگشت به گذشته است.

«قرچ. قرچ. قرچ    دکتر شریعتی در حال خوردن خیار».

این اس ام اسی است که امروز صبح، وقتی هنوز در رختخواب هستم، برایم ارسال شده تا نخستین پیامک روزانه ام باشد. مدت زیادی است که این سبک اس ام اس ها رواج یافته است.

نمیدانم احساس شما نسبت به شریعتی چیست. حرفی که اینجا میخواهم بنویسم مستقل از موضع شخصی من نسبت به شریعتی است. همواره احساس میکنم که «بزرگان» یک ملت را نمیتوان به سادگی کوچک کرد. هر چند راه و رسم آنها را نپسندیم. هر چند آنها را دوست نداشته باشیم. خوانده ام که میگویند یکی از ویژگیهای توسعه فرهنگی این است که گذشتگان خود را بپذیریم و به آنها احترام بگذاریم.

من شریعتی را دوست داشته باشم یا از او نفرت داشته باشم، این مرد یکی از بزرگترین سخنوران معاصر کشور من بوده است. سخنوری چنان بزرگ، که هنوز هم، هر جمله عمیقی میشنویم و گوینده اش را نمیدانیم، میگوییم: «حتماً شریعتی گفته است» و سخنوری چنان با نفوذ که کلاسهایش در ارشاد از کلاسهای دانشگاهی متراکم تر و پرطرفدارتر بوده است و چنان تأثیرگذار، که زیبایی کلامش در بسیاری از موارد، ضعف استدلالهایش را سالهای سال پوشش داده است. چگونه میتوانم چنین فردی را از تاریخ کشورم حذف کنم یا به تمسخرش بپردازم؟

من همین مشکل را با حکومتها و دولتهای قبلی هم دارم. کسی که هدایت سکان این کشور را چندین دهه بر عهده داشته است، ضعیف یا قوی، مرحوم یا ملعون، بخشی از تاریخ این کشور است. چگونه به تمسخر تاریخ خود می نشینیم؟

ایمان دارم که ملتی که بزرگان خود را به تمسخر بنشیند، هرگز طعم بزرگی را مزمزه نخواهد کرد…

پی نوشت اول) روزی در جلسه ای خارج از ایران، یکی از دوستان فرانسویم انتقادهای بسیار تندی از پیامبر اسلام کرد. به من گفت نظر تو چیست؟ دیدم فضا و حوصله، فضا و حوصله ی بحث و گفتگوی منطقی نیست. گفتم: «من معلمم. خودم را قوی میدانم اما به ندرت میتوانم 30 نفر دانشجوی سر کلاسم را با خودم همراه کنم. چگونه در مورد کسی نظر بدهم که یک میلیارد نفر را با خودش همراه کرده است؟»

پی نوشت دوم) در یکی از اداره کل ها در راه آهن، تصویر تمامی مدیرکل ها از بدو تأسیس راه آهن تا امروز، نصب شده است. بعضی از آنها خارجی هستند. بعضی خدمتگزار بوده اند. بعضی به خیانت متهم شده اند. اما عکس تمامی آنها با توضیح کوتاهی در مورد نام و نام خانوادگیشان، بر روی دیوار نصب شده. از معدود جاهایی است که فرهنگ عمیق و قدرتمند را میشود حس کرد. انسانها بزرگ و کوچک دارند. محبوب و منفور نیز دارند. اما هیچ انسان بزرگی را حتی در صورت منفور بودن، نمیتوان از تاریخ یک کشور حذف کرد.

پی نوشت سوم) بزرگش نخوانند اهل خرد، که نام بزرگان به خردی برد…

امروز پیامک دریافت کردم که:

«به ستاره ها خواهم گفت: تا آن زمان که سحر میدمد، بر جاده های شبت بتابند تا مسیر آرزوهایت بی نور نماند».

روزی سی تا پنجاه عدد از این اس ام اس ها دریافت میکنم.

چند بار جمله را خواندم و سعی کردم آن را به فارسی روان ترجمه کنم:

«موفق باشی!» یا شاید «کامروا باشی!» یا شاید «آرزو میکنم به آرزویت برسی» یا …

یکی از ویژگیهای زبان این است که میتوان با آن جملات زیبایی ساخت که معنا ندارند یا لااقل معنای عمیقی ندارند.

این هم شده از مشکلات فرهنگ  پیامک و فیس بوک: جملات پیچیده و مبهم. جملاتی که میدانی گوینده ساعاتی قبل دریافت کرده و خوانده و اکنون دست به دست میشود و به تو می رسد.

نمیدانم چرا این جمله های بی مخاطب، هیچ حسی در من بر نمی انگیزد. نه شادی. نه غم. نه نفرت. نه خشم. نه ترس. نه تعجب. هیچ چیز.

یاد روزهای قدیم به خیر. ده سال پیش را می گویم. آن روزهایی که برای ارتباط با دوستان خود، باید ابتدا یک پنج ریالی را به قیمت دو تومان می خریدی و سپس در صف تلفن عمومی می ایستادی و بعد، گوشی را با هزار هیجان بر میداشتی، تا اگر سکه ات خورده نشد و بوق آزاد را شنیدی و اگر در آن سوی خط به جای دوست تو، مادرش یا پدرش گوشی را بر نداشتند، با شتاب پیش از آنکه مزاحمی سر رسد، آهسته با تمام وجود میگفتی: «دوستت دارم».

آن جمله های ناب واقعی، کجا رفتند که این جمله های زیبای تهی جایشان را گرفتند؟