مدتی است در پی این هستم که به بهانهای صحبتهای دکتر سعید کیوانفر (دانشیار دانشگاه فردوسی مشهد) را در روزنوشتهها بازنشر کنم.
به گمانم اکنون، بعد از طرح بحث نقد چشم انداز ایران ۱۴۰۴ زمان مناسبی برای دیدن این سخنرانی است. دکتر کیوانفر در سال ۱۳۹۷ در «چهارمین همایش بررسی شیوه های دستیابی به مرجعیت علمی» رویکردی انتقادی را انتخاب کرد و به این نکته پرداخت که برخی واژهها و اصطلاحات که در سطح کلان کشور مطرح میشوند، ابهام دارند و مفهوم پردازی کامل و کافی هم روی آنها انجام نشده است.
او همچنین به ضعفهای نگاه رقابتی در تدوین چشم انداز هم اشاره میکند. او توضیح میدهد که اصرار ما بر اینکه میخواهیم در هر چیزی «اول باشیم» و مستقل از ویژگیهای وضعیت موجود و شاخصهای وضعیت مطلوب، فقط میخواهیم در جدولها و رتبهبندیها در صدر قرار بگیریم، چگونه میتواند مسیر علمی کشور را تضعیف یا حتی تهدید کند.
به گمانم حرفهای دکتر سعید کیوانفر، هم برای کسانی که زندگی دانشگاهی را برای خود برگزیدهاند و هم برای آنها که در دنیای کسب و کار سیر میکنند میتواند مفید باشد.
حرفهای ایشان و روایت تلخی که از نگاه عددی به پیشرفت علمی کشور ارائه میکنند، در بسیاری از از کتابهای بینالمللی استراتژی میتواند در قالب یک مطالعهی موردی مطرح شود. اینکه چگونه تعیین چشمانداز و تدوین استراتژی، بدون درک عمیق از چشمانداز و استراتژی، میتواند را ما به نقطهای برساند که حسرت روزهایی را بخوریم که چشم انداز نداشتیم و استراتژی تدوین نمیکردیم.
پینوشت یک: مجموعه سخنرانیهای مربوط به همایش مرجعیت علمی کشور را میتوانید در صفحه آپارات نیماد (موسسه ملی تحقیقات علوم پزشکی) بیابید و ببینید.
پینوشت دو: اگر چه در اصل بحث خللی ایجاد نمیکند، اما شاید قرار دادن دو تعبیر Planning و Design در برابر یکدیگر، برای توصیف دوگانهای که دکتر کیوانفر مد نظر داشتند، بهترین انتخاب نبود. البته میشود «دانشگاه در ایران» و «دانشگاه در غرب» را مصداقی از Planning در برابر Design دانست. اما مثال ماهی در آکواریوم و مقایسهی آن با ماهی در اقیانوس بهتر است با دو تعبیر Creation در برابر Evolution مقایسه شود. اتفاقاً به گمان من، همین دوگانهی Creation / Evolution را میتوان برای مقایسهی دستاوردهای فرهنگی جهان توسعهیافته در برابر تلاشهای تصنعی کشورهای در حال توسعه برای «نمایش توسعه» به کار برد.