آنتونی رابینز

پیش نوشت: در مورد آنتونی رابینز یک بار در روزنوشته ها به بهانه‌ی کتاب به سوی کامیابی‌اش حرف‌ها و خاطراتی نوشتم.

آنچه در اینجا می‌نویسم نکته‌ی کوچکی است که چند ماه پیش توجهم را جلب کرد. فرصت نشده بود بنویسم.

این چند روز که تراکم کاری بیشتر بود و وبلاگ خلوت مانده بود، گفتم شاید به عنوان مطلبی که نوشتنش نیاز به فکر کردن ندارد، بتواند در به روز نگه داشتن وبلاگ کمکم کند.

اصل مطلب:

یکی از روایت‌های جالب در کتاب آنتونی رابینز، ماجرای عبور از روی بستر زغال گداخته بود.

او در برخی از سمینارهایش، بستری از زغال گداخته آماده می‌کرد.

از شرکت کنندگان می‌خواست که خود را در حال عبور از روی زغال گداخته تصور کنند.

بسیاری از شرکت کنندگان حتی جرأت تصور چنین کاری را هم نداشتند.

اما به هر حال، آنتونی رابینز مجموعه‌ای از حرف‌های انگیزشی را آماده داشت و دارد و آنها را تکرار می‌کرد.

هر بار در هر سمینار، پس از مدتی بخش قابل توجهی از مهما‌ن‌ها شخصاً (يا در اثر فشار روانی دوستان و اطرافیان) حاضر می‌شوند از روی زغال گداخته عبور کنند.

در سالهای کودکی – که هنوز دسترسی گسترده به وب وجود نداشت – ما نمی‌دانستیم که واقعاً چنین کاری شدنی است یا نه.

البته شنیده بودم که مرتاض‌های هندی هم چنین سرگرمی‌هایی دارند.

سالها بعد، ویدئوی این نمایش را هم دیدم. کاری که هنوز هم چند بار در سال در سمینارهای رابینز تکرار می‌شود.

اما طی دو سال اخیر، سه مرتبه (حداقل سه مرتبه را من خوانده‌ام و دیده‌ام) پای چند نفر (۵ یا ۱۰ یا ۲۰ نفر – این حدود‌ها)‌ سوخته است.

در حدی که برگزارکنندگان همایش (یا بخوانید: نمایش) مجبور شده‌اند از آمبولانس مستقر در سالن برای درمان سرپایی یا انتقال شرکت کنندگان به بیمارستان استفاده کنند.

البته این تعداد به نسبت تعداد کل شرکت کنندگان در سمینارهای آنتونی رابینز چندان بالا نیست. اما به هر حال اتفاق عجیبی است. خصوصاً اینکه در گذشته مشاهده نشده است.

اگر کمی در اینترنت جستجو کنید و مصاحبه‌هایی را که با شرکت کنندگان در سمینار در این مورد انجام شده ببینید یا بخوانید، می‌توانید علت را حدس بزنید (همچنانکه بسیاری از گزارشگران هم مستقیماً به آن اشاره کرده‌اند).

کسانی که در پشت یا نزدیک افراد سانحه دیده حرکت می‌کرده‌اند، دیده‌اند که آنها به سلفی گرفتن با موبایل مشغول هستند.

به هر حال، در این روزگار قحط سوژه که مردم بند کفش خود را هم پُست می‌کنند، راه رفتن بر روی زغال گداخته چیزی نیست که بتوان از آن صرف نظر کرد.

حالا بهتر می‌شود فهمید که چرا چنین مشکلی قبلاً نبوده است.

قبلاً سلفی گرفتن رایج نبود.

نمایشی که آنتونی رابینز و مرتاضان هندی و سایر شعبده بازان انگیزشی دنیا اجرا می‌کنند، پایه‌ی علمی ساده‌ای دارد.

اثری که به آن اثر لایدِن فراست (Leidenfrost) می‌گویند.

ساده‌ترین نمایش اثر لایدن فراست، قطره‌ی آبی است که در کف یک ماهی‌تابه – بر خلاف انتظار ما – به سرعت تبخیر نمی‌شود.

ظرفیت گرمایی نسبتاً بالای آب و شکل گرفتن یک لایه بسیار نازک از بخار آب بین قطره آب و کف ماهی‌تابه شکل می‌گیرد و از تماس مستقیم جسم گرم با قطره‌ی آب جلوگیری می‌کند.

در واقع راه رفتن سریع بر زغال داغ تماس با دمای چند صد درجه نیست. بلکه راه رفتن بر روی سطحی از بخار آب است که اگر چه دمای آن هم برای سوزاندن پوست کافی است. اما برای بدن انسان که نیم بیشتر آن آب است و ظرفیت گرمایی بالایی دارد، راه رفتن سریع مشکل آفرین نیست و اگر کسی توقف نکند مشکلی به وجود نمی‌آید.

این رویدادها، انعکاس گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت.

البته نباید فراموش کنیم که شرکت کنندگان در سمینارها، پنج تا هفت هزار نفر هستند و ده یا بیست نفر، تعداد زیادی نیست.

همچنین باید به خاطر داشته باشیم که بسیاری از طرفداران رابینز هم در نقاط مختلف دنیا (و از جمله در همان سمینار بیداری قهرمان درون) حضور دارند و به تعدیل شدن خبر کمک می‌کنند.

به همین علت، چند روز پس از انتشار خبر – که ضرر اقتصادی بزرگی برای مجموعه رابینز محسوب می‌شود – مقالات دیگری هم منتشر شد که توضیح می‌دادند که سوختگی فقط درجه یک و دو بوده و یا اینکه مصاحبه‌های زیادی منتشر شد که دیگر شرکت کنندگان می‌گفتند: ما هزاران نفر بودیم. برای ما هیچ اتفاقی نیفتاد. این برنامه زندگی ما را متحول کرده است. ما اصلاً به انسان دیگری تبدیل شده‌ایم (حالا تعدادی هم سوخته شدند با در نظر گرفتن تعداد بیشتری که ساخته شدند، پذیرفتنی است).

رابینز آن‌قدر هوشمند هست که به جای هزینه‌ی سنگینی را در آینده خواهد پرداخت، با هزینه‌ی کمتری با رسانه‌ها «رابطه‌ی عاطفی» برقرار کند و کمی فضا را تعدیل کند. این را کاملاً از روی تاریخ مقالات منتشر شده و مقایسه‌ی محتوای آنها هم می‌توان درک کرد.

رابینز حتی می‌گوید خود من در مورد اثر لایدن فراست صحبت کرده‌ام و می‌کنم. این صحبت‌ها را شاید در جمع‌های کوچکتر بشنویم، اما در سمینارهای بزرگش نمی‌شنویم.

علت مسئله هم واضح است.

این دو نوع سخنرانی را با هم مقایسه کنید:

سخنرانی واقعی:

دوستان من. عزیزان من.

به قدرت خودتان واقف باشید. غول درون خودتان را بیدار کنید.

هر ناممکنی ممکن است.

اگر فکر کنید چیزی ممکن است یا ناممکن است در هر دو حالت درست فکر کرده‌اید.

دوستان من.

حتی از روی آتش رد شدن هم، ممکن است. می‌شود رد شد و نسوخت.

به شرطی که باور داشته باشید نمی‌سوزید.

به شرطی که به نیروی درون خود باور داشته باشید. به شرطی که تصویرسازی های ذهنی مناسب انجام دهید.

به شرطی که از مرز ترس‌های خود عبور کنید. موفقیت در آن سوی دیوار ترس است…

(این صحبت‌ها را ادامه دهید یا ۹۰ دقیقه شود).

سخنرانی علمی (فرضی):

دوستان من.

شما قرار است از روی زغال گداخته عبور کنید.

پای شما نخواهد سوخت. به این پدیده اثر لایدن فراست می‌گویند.

البته طبیعتاً به شرطی که سریع بدوید و رد شوید و هرگز حتی برای لحظه‌ی کوتاهی توقف نکنید.

وگرنه طبیعی است که دچار سوختگی جدی خواهید شد.

حتی قطره‌ی آب لایدن فراست هم – هر چقدر به ماهی‌تابه باور داشته باشد – در نهایت می‌سوزد و تبخیر می‌شود.

این آزمایش را انجام می‌دهیم تا شما بدانید که حتی عبور از روی زغال گداخته هم، اگر فیزیک آن را بشناسید و اصول آن را رعایت کنید، می‌تواند امکان پذیر باشد.

***

سخنرانی فرضی دوم، شاید (و فقط شاید) بتواند دانشجویان یک آزمایشگاه فیزیک را به انجام چنین کاری وادار کند، اما برای یک سمینار چند هزار نفره چهار روزه، هیجانی ایجاد نخواهد کرد. ضمناً سخنرانی نوع دوم، بیش از آنکه برای حرف‌های رابینز اعتبار ایجاد کند، خاطرات مرحوم لایدن فراست را زنده خواهد کرد.

به نظر می‌رسد رابینز و رابینز‌ها، بازی دشواری پیش رو دارند.

آنها باید بدون اشاره به ریشه‌ی علمی کارهایشان، آن کارها را به عنوان مهر تاییدی بر حرف‌هایشان مورد استفاده قرار دهند.

شاید راهکار مناسب برای رابینز، نصب یک جمله‌ی کلاسیک ایرانی در کنار مسیر آتش باشد. همان که سال‌ها در مغازه‌ها می‌دیدیم:

توقف بی‌جا مانع کسب است.

حتی شما دوست عزیز.

اگر به خاطر داشته باشید، زمانی تصمیم گرفتم کتابهای کتابخانه‌ام و خاطرات و حواشی آنها را به تدریج اینجا، در کنار شما مرور کنم.

از گنجینه دانستنی‌ها نوشتم که قرار بود با آن دانشمند شوم و از روشنفکران پاول جانسون که تصویر ذهنی مرا از روشنفکران تغییر داد.

این بار کتاب دیگری در کتابخانه به چشمم خورد که مرور آن، برای من مرور بخش مهمی از زندگی است: کتاب آنتونی رابینز  با عنوان نیروی بیکران (از مجموعه کتابهای به سوی کامیابی)

سال سوم دبیرستان بودم که این کتاب را خریدم. یا بگذارید درست‌تر بگویم: قرار بود سوم دبیرستان باشم که این کتاب را خریدم و خواندم. پایان سال دوم دبیرستان، به خاطر نمره‌های کم و معدل خراب، از دبیرستان اخراج شده بودم و هنوز هم مدرسه‌ای پیدا نشده بود که حاضر باشد من را ثبت نام کند.

تمام آن سالها هم که درس نمی‌خواندم، مثل همین روزها، کتاب خواندن عادت زندگیم بود. دارویی که می‌توانست بر هر دردی، مرهمی باشد. به میدان انقلاب رفتم و به دنبال کتابی که بتواند حال من را خوب کند.

آن موقع مثل این روزها، کتاب‌های مثبت اندیشی زیاد نبود. فیلم راز نیامده بود تا رازها و اسرار عالم را به سادگی و با قیمتی مناسب، برملا کند! آن روزها نه کسی راه سعادت را یافته بود و نه کسی بود که از حال خوب مردم بپرسد.

حتی کسی مثل سلیگمن هم اصطلاحاتی مانند روانشناسی مثبت گرا را چنان‌که امروز رواج یافته، رواج نداده بودند.

آن روزها، فضا فضای دیگری بود. تیپ کتاب‌هایی را که در آن سالها می‌خواندم خوب یادم هست: طراحی مدارهای دیجیتال موریس مانو. تی تی ال کوک بوک و کتاب گالوا تئوری نوشته یان استوارت. کتابهایی درباره طراحی فرکتال و گاهی هم هوش مصنوعی و الگوریتم ژنتیک. در کنار آنها هم ویل دورانت و شریعتی و آل احمد و آندره ژید.

آن روزها، حتی کتاب‌های نقل قول بزرگان هم چندان رواج نداشت.

در چنین فضایی، تصور کنید حال جوان شانزده ساله‌ای را که کتاب بسوی کامیابی را می‌بیند! این کتاب همه جا بود. در ویترین همه‌ی کتابفروشی‌ها. برای کسی که شکست خورده، ناامیدانه و بی‌هدف، مسیر میدان انقلاب تا چهارراه ولیعصر را قدم می‌زند و کتابفروشی‌ها را می‌بیند، چندان عجیب نبود که برای بررسی این کتاب، کنجکاو شود.

آن موقع هنوز ایمیل نبود. یادم هست که مهدی مجردزاده‌ی کرمانی، داخل کتاب، به این نکته اشاره کرده بود که از سراسر کشور، نامه‌هایی دریافت می‌کند که می‌گویند کتاب تاثیرهای زیادی برای آنها داشته! از شما چه پنهان. همان قبل از خریدن کتاب، به مهدی مجردزاده‌ی کرمانی حسادت کردم! چقدر حس خوبی بود که از سراسر کشور برای کتابی که ترجمه کرده‌ای نامه دریافت کنی!

کتاب را شروع کردم.

اوایل کتاب خیلی جالب نبود. برای خود آنتونی رابینز، لاغر شدنش خیلی جذاب بود و بارها به این مسئله به عنوان شاخصی برای موفقیتش اشاره می‌کرد. اما برای من که آن روزها کمتر از هفتاد کیلوگرم وزن داشتم و مشکلم لاغری شدید صورتم بود، چندان هیجان انگیز نمی‌نمود.

آنچه برای من جالب بود، مشورت دادن آنتونی رابینز به افراد بزرگ و سرشناس و مشهور بود. از سیاست‌مداران تا هنرپیشگان. همینطور اینکه او از شرکت‌کنندگان در کلاس‌هایش می‌خواست که از روی زغال گداخته رد شوند. تا باورهای آنها نسبت به ترس و تهدید تغییر کند و زیر سوال برود.

هر فصل کتاب، با یک جمله الهام بخش شروع می‌شد. خوب یادم هست. یکی از فصل‌ها با این جمله شروع می‌شد:«اگر فکر کنید می‌توانید کاری را انجام دهید و نمی‌توانید کاری را انجام دهید، در هر دو صورت درست اندیشیده‌اید». فصل دیگری با جمله امرسون که می‌گفت: اگر ستاره‌ها را هدف قرار دهید لااقل دستتان به ماه خواهد رسید. حرف‌ها و جملاتی که این روزها، هزاران مورد از آنها هر روز در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته می‌شوند و شاید چندان هم جدی گرفته نمی‌شوند. اما آن زمان، هر یک از آنها می‌توانست دنیایی از الهام باشد.

کتاب برای من سرآغاز یک تحول بود. اینکه به اصول و ارزش‌های خود فکر کنی. اینکه ببینی چگونه تصمیم می‌گیری. اینکه به تصویر‌های ذهنی که می‌سازی فکر کنی. اینکه کلمات خود را به دقت انتخاب کنی. اینکه هدف گذاری کنی و ده‌ها مورد دیگر که در آن زمان، برای دانش آموزی مثل من که هر چه دیده بود و خوانده بود،‌ کتابهای علمی و تخصصی بود، یک دنیای تازه بود.

چقدر حالم را خوب کرد. چقدر حس بهتری داشتم.

یکی از دوستانم همیشه می‌گوید: رشد و پیشرفت و بهبود اوضاع، یک روند است و نه یک اتفاق لحظه‌ای. خودم هم در حوزه‌ی تفکر سیستمی همین حرف را بارها و بارها تکرار کرده‌ام. اما یک واقعیت دیگر هم وجود دارد. برای هر کسی، لحظاتی در زندگی وجود دارد که معتقد است دنیا قبل از آن لحظه و بعد از آن لحظه برایش تفاوت جدی داشته است.

یکی از تجربیات زیبا این است که از انسانهای مختلف در مورد آن لحظه‌ها بپرسید. من در پی نوشت این نوشته، برخی از آن لحظه‌ها را نوشته‌ام. اما آنچه اینجا می‌خواهم بگویم این است که «برداشتن کتاب آنتونی رابینز از میان کتابهای کتابفروشی و خریدن آن»، برای من یکی از همین نقاط عجیب است که هنوز در مرور گذشته‌ام، آن را جدی می‌گیرم.

سالهای سال گذشت.

بعدها آموختم که آنچه آنتونی رابینز به عنوان NLP گفت و بعدها همه از روی او و کتابهای مشابه تکرار کردند، روایتی بیش از حد ساده شده از NLP بوده است. بعدها که کتاب ساختار جادو و سایر کارهای بندلر و گریندر را خواندم، دیدم که آنها به فیلسوف‌هایی نظیر ویتگنشتاین خیلی نزدیک‌تر هستند تا نویسندگان انگیزشی.

بعدها آموختم که آنچه آنتونی رابینز به عنوان ارزش و نگرش و تغییر آن می‌گفت، شکل ساده شده‌ای از همان چیزی است که به عنوان روانشناسی شناختی، بحث می‌شود و پیچیدگی‌های زیادی دارد.

بعدها آموختم که حرکت چشم به چپ و راست و تشخیص راست و دروغ، بحث‌های پیچیده‌ای است با هزار اما و اگر. نه آن شعبده‌ی ساده‌ای که تفریح مهمانی‌های روزهای تعطیل ما می‌شد.

این سالها مشورت دادن او به افراد بزرگ دیگر شگفت‌انگیز و دور از ذهن نیست. حتی اگر صادقانه بگویم برای من این نوع تجربه‌ها بیشتر از جنس خاطره‌هایی است که حتی رغبت تکرار هم در ذهنم برنمی‌انگیزد. این روزها حتی از روی آتش گداخته رد شدن هم شگفت زده‌ام نمی‌کند. خوب می‌دانم که عبور سریع از روی آتش، فرصت انتقال حرارت را کاهش می‌دهد و فراتر از آن را تجربه کرده‌ام. اینکه با باوری مستحکم و یقینی استوار، می‌توان روی زغال گداخته ایستاد و حرکت هم نکرد و نسوخت. کاری که زندگی روزمره در ایران، آن را برای همه‌ی آنها که مانند اکثریت نمی‌اندیشند، تداعی می‌کند.

امروز رابینز، شاید دیگر آن قهرمان بزرگ دوران نوجوانی من نیست. اما هنوز هم، جایی در گوشه‌ی ذهن من را به خودش اختصاص می‌دهد.

تا چند سال، وقتی به کتابفروشی می‌رفتم، از جلوی قفسه کتابهای آنتونی رابینز به سرعت رد می‌شدم. احساس می‌کردم الان برای سن و موقعیت و شرایط من، اصلاً خوب نیست که جلوی این قفسه‌ها توقف کنم یا کسی مرا روبروی چنین کتاب‌هایی سطحی و بازاری ببیند.

اما چند هفته پیش دوباره در کتابفروشی آنها را دیدم. این ماه‌ها و روزها، بیش از هر زمان دیگری آموخته‌ام که خودم را زندگی کنم و به قضاوت دیگران فکر نکنم. اثرش را حتی در کوچترین رفتارهای خودم هم می‌بینم.

کنار قفسه ایستادم. کتاب رابینز را برداشتم. به دیوار تکیه دادم و فصل اول آن را خواندم. دوباره کتاب را سر جایش گذاشتم تا در فرصتی مناسب، از روی نسخه‌ای که در خانه‌ام دارم، خاطرات آن سالها را مرور کنم.

آنتونی رابینز بخشی از مسیر رشد و توسعه بسیاری از هم نسل‌های من بوده است. در زمانی که ابزارهای جایگزین دیگری، چندان وجود نداشتند. امروز کتابهایش جایگاه بزرگ سابق را ندارد. سخنران های انگیزشی زیاد شده‌اند. حرف‌های او را با آب و رنگ زیباتری تکرار می‌کنند.

امروز حتی می‌دانیم که او در ساده‌سازی‌ها، خیلی از اصول علمی را قربانی کرد. اما شاید هیچ یک از آنها از ارزش کارهای او کم نمی‌کند. او برای من و شاید بسیاری از هم نسل‌های من، نقطه‌ی عطف است. در زمانی که آموزش‌های صدا و سیما،‌ از زنبوری که مادرش را می‌جست و نل که به دنبال پارادایز می‌رفت و کوزت که قربانی بی رحمی تناردیه‌ها بود و کوزه‌ی آب را در زمستان به دوش می‌کشید،‌ فراتر نمی‌رفت.

پی نوشت: گفتم که زندگی برای همه ما روندی است که به تدریج رو به رشد یا رو به افول می‌رود و این روند از ترکیب تعداد زیادی رویداد تشکیل می‌شود. اما رویدادهایی را می‌توان یافت که چنان مهم و تاثیرگذارند که گره‌ای جدی در این مسیرند و قبل و بعد از آن، دو تجربه‌ی مختلف از زندگی ایجاد می‌شود.

برای من خواندن کتاب‌ آنتونی رابینز، چنین نقطه‌ای بود.

دیدن آقای یوسفی مدیر مدرسه مان که مرا اخراج کرده بود، در دانشگاه شریف، وقتی که پرسید: «تو را اینجا راه دادند؟» چنین نقطه‌ای بود. نقطه‌ای که از سال ۷۴ (زمان اخراج) تا شنیدنش در سال ۸۴ (زمان ورود به MBA شریف) برایش صبر کردم.

برای من، نخستین باری که پس از استعفا از شرکت سابقم، با هزینه‌ی خودم، به کشور آلمان وارد شدم، چنین حسی بود. اولین بار بود که خودم خرج سفرم را می‌دادم و مسافر بودم و نه مامور. مشابه کسی که سالها تور لیدر است و به دیگران خدمت می‌کند و یک بار،‌ به هزینه‌ی خودش مسافرت می‌رود. یا گارسون یک رستوران که برای نخستین بار، میهمان رستورانی دیگر می‌شود و پیروزمندانه، غذا سفارش می‌دهد.

برای من، نخستین باری که یک کتاب علمی ارزشمند انگلیسی را در نمایشگاه دیدم و قبل از آنکه قیمتش را بخوانم در سبد خریدم گذاشتم چنین لحظه‌ای بود.

شاید زندگی،‌ همین لحظات کوتاهی است که رویدادهای ساده،‌ به ما پیام می‌دهند که آینده، قرار نیست ادامه‌ی گذشته باشد.

شاید زندگی فقط همین است. حتی اگر آینده، قرار باشد ادامه‌ی بدون تغییر گذشته باشد.

#قصه کتابهای من