سلام
خیلی این بحث رو دوست داشتم و امید دارم نتیجه مفیدی از این بحث برای همه ما حاصل بشه. چند تا مسأله به ذهنم رسید که دوست داشتم بیان کنم.
در واقع تعداد کتابهایی که خوانده ام زیاد نیست و در موقعیت هایی که بحث نام بردن از نویسندگان یا کتابهایی که خوانده اید میشد، بعضا احساس خجالت میکردم. اولین بار زمانی بود که مطرح کردید که هرکس را با نام بردن از ۱۰۰ نویسنده ای که میشناسد، میتوان ارزیابی کرد و من آن زمان کسی را نمیشناختم و البته هنوز هم تعداد خیلی کمی را میشناسم. بار دیگر هم در تمرین های متمم بود، در جایی که خواسته شده بود احساس خود از آخرین کتابی که خوانده اید را شرح دهید و من چون هنوز کتابهای معدودی که میخواندم به پایان نرسیده بود، به جای کتاب، به یکی از نوشته های طولانی شما اشاره کردم. و آخرین بار هم چند روز قبل از نوشته شدن مطلب بالا، در تمرین سوم در س ۹ تسلط کلامی بود که خواسته شده بود برای مطالعه منظم کتابهای نویسنده مورد علاقه خود وقت بگذارید. برای حل این تمرین، سیر مطالعاتی آن نویسنده (دکتر شریعتی) را جستجو کردم و با خرید کتاب اول در سیر مطالعاتی، تصمیم گرفتم روزانه چند صفحه ای از کتابهای ایشان را بخوانم. نکته ای که میخواهم بگویم این است که یاد گرفته بودم (یا لااقل امیدوارم یاد گرفته باشم) که ما محدودیت شدید منابع داریم و بنابراین مدت زمان زیادی بود که فقط درسهای متمم را مطالعه میکردم. ولی در حال ایجاد تغییر کوچکی در این رویه بودم که به این مطلب(پست وبلاگ) برخورد کردم.
درست یا غلط، لااقل در جهت انجام تمرین درس تسلط کلامی، مطالعه کتابهای بی ارتباط با دغدغه فعلی ام را به عنوان بخش کوچکی از فعالیت های روزانه شروع کردم.
تمام این حرف ها را گفتم که بگویم به نظرم بخشی از کتابها هم هستند که به خودی خود و در وهله اول تغییری در ما ایجاد نمیکنند ولی با خواندن آنها، احتمالا زمانی خواهد آمد که دانش انباشته شده قبلی به ناگهان به کار ما می آید. اگر چه معتقدم فکر جدید تنها با عمل جدید ضبط می گردد ولی شاید تبدیل به عمل نیز نیاز به مبانی نظری ای دارد که در وهله اول این مبانی نظری، قرار نیست تغییری در دنیای عمل ایجاد کنند.
نکته دومی که دوست دارم بیان کنم این است که شاید منجر به تغییر شدن برخی مطالبی که در کتابهای غیر داستانی میخوانیم، با کتابهای داستانی امکان پذیر تر باشد. زمانی کتاب داستانی”پیرمرد و دریا” را خواندم. تغییری که به واسطه این کتاب در زندگی من ایجاد شد از هر کتاب علمی دیگری بیشتر بود. به نظرم اگر من قبل از خواندن این کتاب داستانی، مطالب متمم و روز نوشته ها و کانال @justfor30days را نخوانده بودم، از خواندن این کتاب داستانی صرفا لذت خواندن نصیبم میشد. ولی با خواندن این مطالب و تلاش برای درک اصل مطلبی که نویسنده در قالب داستان درصدد بیان آن است، لذتی از کشف آن برایم حاصل شد که تغییر در زندگی من نتیجه آن بود.در جایی که پیرمرد میگوید کاش نمک آورده بودم، یاد گرفتم مسئولیت زندگی با خود من است و باید با استفاده از فرصت ها، برای روز مبادا توشه داشته باشیم(از مهارت شغلی و پول و مادیات گرفته تا پیش بینی پلن B در صورت شکست برنامه ها).
اگرچه به قطع یقین نمیدانم (و هیچ کس نمیتواند بداند) منظور اصلی نویسنده این بوده است یا خیر. شاید این عدم قطعیت به همان مطلب “برای مینا رهنما: درباره‌ی معشوقه های حافظ!” مرتبط باشد. یا کمی هم به مطلب “برای شیرین: آقای ژان کوکتو هیچ منظوری نداشت” بتوان ارتباط داد.
بعنوان نکته آخر هم، به نظرم با توجه به همان بحثی که زمانی در مورد بسته بودن چشم ما در این دنیا در مطلب “چرا برنامه ریزی سنتی به سادگی امکان پذیر نیست و حاشیه‌های دیگر!(گام هشتم)” اشاره کردید، احتمالا برای یافتن کتابهای مفید، مطالعه برخی کتابهای غیر مفید اجتناب ناپذیر باشد و شاید بتوان به راه حلی دست پیدا کرد که سهم این کتابهای غیر مفید کمتر (و نه حذف) گردد.
به خاطر طولانی شدن کامنت عذر میخواهم .
مشتاقانه منتظر خواندن بخش بعدی این مطلب هستم

من هر وقت به مطالعه کردن و سرانه مطالعه در کشور خودمون فکر می کنم، یک فعل دیگر هم در ذهنم همزمان چراغش روشن می شود: “فکر کردن”.
تصور می کنم که “فکر کردن” فرآیندی ذهنی است که سهم ” پرسش” در آن بسیار زیاد است. ما دغدغه ها، سوالات و کنجکاوی های مان را به سرزمین فکر می بریم تا آنجا به جواب برسیم. وقتی نا توان از یافتن جواب می شیم، اگر آن سوال برایمان جدی باشد ، به دنبال راههای مختلفی می گردیم. یکی از آن راهها مطالعه کردن است که اتفاقا کار آسانی هم نیست. سوالات عمیق تر و کلیدی تر بیشتر نیازمند آن هستند تا راجع به آنها بخوانیم و بیاموزیم. اما اینجا، منظورم کشورمونه، بنظرم تعداد آدمهایی که فکر کردن شان آنها را به سوالات جدی و اساسی برساند، اونقدرها هم زیاد نیست. اگر هم زیاد باشد انگیزه ها برای پیدا کردن جواب ، بخصوص در کتابها ، زیاد جدی نیست. شوق مطالعه و خواندن که دیگر بماند. چون گروه مشتاقان اونقدر تشنه دیدن دنیا از نگاه نویسندگان کتابها هستند که بی هیچ سوالی هم مشتری کتاب هستند.

برای من یکی از نشانه های کتاب نخوندن یا مطالعه جدی نکردن آدمهای دور و برم این است که معمولا اگر به اینها نگاه کنم، همون آدم ده سال پیش رو دوباره می بینم. افکار، باورها و بطور دقیق تر مدل ذهنی شان همانی هست که بوده. انتخابهایشان تم مشابهی دارد و شاید در ظاهر آدم متفاوتی شده باشند اما خیلی زود میشود دید که نه ” خود خودشه”.

من نمی گم هر کس فقط کتاب بخونه، اون اهل مطالعه س، اما بنظرم کسانی که نوع مطالعاتشان از نوع کتاب خواندن است، دغدغه های جدی تری دارند حول یک سوال و یا موضوع خاص. اونها جوابهای سطحی و ساده راضی شون نمی کنه. دنبال قهوه فوری نیستند. مفاهیم برایشان جذاب است و می تونن ساعت ها و روزها روی اون مفهوم بمونن و کماکان مشتاق باشند.
گاهی خواندن یک جمله کوتاه، یک مقاله دو صفحه ای یا شنیدن اسم یک نویسنده از یک شخص معتبر، کافیست تا کسی که اهل مطالعه است را با خودش به یک سفر جستجوگرانه ببرد، اما اونی که اهل خوندن نباشه همونجا متوقف میشه و با همون گرا، احساس دانایی بهش دست میده.

نشونه دیگه: بنظر من کسی که در محتوای حرفهایش، بجز خاطرات گذشته، اتفاقات روزمره ، جوک و لطیف چیز بیشتری شنیده نمی شود، مشخصا اهل خواندن نیست. چون از دید من یکی از نشانه های مطالعه کردن حرف برای گفتن داشتن است. منظورم حرفی که حتما به عمل تبدیل شده باشد نیست. بلکه در سطح بسیار پایین تر ، حتی بیان گزارش واری از خوانده ها و یا ابراز هیجان از مواجه با یک حرف جدید، می تواند بیانگر این باشد که این آدم در مورد چیزی کنجکاوی داشته است و برای آن اندکی وقت گذاشته است.

معیارهای عملیاتی واقعا سخت بودند، هر چی فکر کردم، چیز به درد بخوری به ذهنم نیومد. اما اگر میشد با داده کاوی تعداد ساعت های سپری شده آدمها رو در شبکه های اجتماعی، چه فیزیکی و چه آنلاین، که البته در مملکت ما از هر دو نوعش به شکل مصیبت باری وجود داره، به دست آورد و با ساعات تماشای تلویزیون اون رو جمع کرد و بعد یک رابطه با تعداد کتابها و مقالاتی که اون آدم در طول یک سال خونده ، چه دیجیتال و چه فیزیکی، برقرار کرد، میشد تا حدی فهمید اون آدم مطالعه جزو انتخابهای اولش هست یا نه. ( گفتم به درد بخور نیست، ?)

به نظرم معیاری برای خودم که وب گردی رو جزو مطالعه حساب کنم یا نه اینه که چقدر اون مطلبی که در وب خوندم در ساعات یا روزهای بعد فکرم رو به نوعی درگیر کرده؛ الان مثال بن بست اطلاعات که محمدرضا قبلا گفته بود میاد تو ذهنم. آیا این مطلبی که در وب خوندم باعث شده من به کوچه ها و خیابونهای دیگم برم یا صرفا یک بن بست بوده برای ذهنم. اگه بن بست باشه صرفا یه دیتا جدید با تاریخ انقضای مشخص داره که به زودی از دسترس حافظم خارج میشه و شاید مطالعه موثر نشه حسابش کرد و به نظر من اگر قراره اثر مطالعه مهم نباشه اشکال نداره حتی خوندن علایم رانندگی هم جزو آمار مطالعه حساب کنیم.
به بیان دیگه بخوام بگم، مطالعه از نظرم بیشتر با پیگیری های ما حین و بعد از مطالعه تعریف میشه. اگه قراره هیچ دغدغه ای با مطالعه برای ما ایجاد نشه یا پاسخی به درگیری های ذهنی قبلیمون نباشه پس میشه اینجا این سهم رو بیشتر به فعل خواندن بدیم تا مطالعه. اون وقت خیلی از سهم روزنامه خواندن و وب گردی و گشت و گذار در تلگرام هم میتونه جزو خواندن حساب بشه مگه اینکه بتونه مارو به سهم مطالعه طبق تعریفی که به ذهنم رسید و بیان کردم، نزدیک کنه. این هم باید در نظر بگیریم که بعضی محتواها ذاتا برای مطالعه تولید شدن یعنی خود تولید کننده محتوا انتظارش اینه که مخاطبش رو به دنیای جدیدی ببره مثل محتوای متمم؛ یادمه دکتر الهی هم می گفتن قرآن آدرس خونه معشوق ماست و ما باید طبق این آدرس راه بیوفتیم و انقدر جستجو کنیم تا برسیم به در خونش و هیچ انسان عاقلی آدرس رو قاب و طلاکوب نمیکنه و نمی ذاره رو تاقچه.(نقل به مضمون) این مثال به نظرم تاکید روی همون پیگیری ها و دغدغه مند شدن ها و نموندن در بن بستهاست که گفتم و رفتار ما با هر محتوایی هم می تونه در بخشی از طیف بین مطالعه و خواندن قرار بگیره که قطعا اثر متفاوتی هم داره.
پی نوشت: به نظرم انقدر بد توضیح دادم شرمندم از کامنتی که گذاشتم و جالبه که کامنتم شامل هیچ جواب روشنی به هیچ یک از سوالات متن هم نبود ولی دوست داشتم جزو کسایی باشم که در رابطه با موضوع کتاب نظرشون رو بیان کردند.

با اینکه می ترسم اینجا کامنت بذارم ولی چون سوال بی جواب در این مورد زیاد دارم، نتوانستم جلوی خودم رو بگیرم. اگر کامنت من از نظر محتوایی ارزش پایین یا اشکال ادراکی اساسی داره، پیشاپیش معذرت میخوام. مجموعه مهم ترین سوال های من درباره مطالعه اینه:

۱- راستش سوال اصلی من درباره همینه که اصلا تعریف ما از «مطالعه» چیه؟ درسته که به محض اینکه این واژه رو می شنویم کنارش بلافاصله «کتاب» به ذهن میاد ولی شاید درست تر باشه که به خودمون یادآوری کنیم «مطالعه» ملازم همیشگی «تحقیق» هم هست.
با این حساب میشه به این فکر کرد که مگه مطالعه (در معنای تحقیق یا پیش زمینه انجام تحقیق. دقیقا نمیدونم کدومش) فقط کتاب خوندنه؟ البته که کسی که تحقیقی انجام میده و مقاله منتشر می کنه، حتما زیاد هم کتاب خونده و میخونه ولی مطالعه کتاب رو با مشاهده، گوش دادن به تجربه دیگران، و … (که به نظرم شکل های دیگه ی مطالعه هستند) کامل می کنه.حالا همه این مطالعه ها کی فایده داره؟ به نظرم وقتی که سوال (حداقل سوال های کلی) در ذهن داشته باشی. ولی آیا ما همیشه سوال های درستی در ذهن داریم؟ اصلا سوال هامون رو میدونیم؟ برای من خیلی پیش اومده که مجله خوندم، توصیف فوق العاده ای از یک کتاب در اون نوشته شده بوده، به لیستم خریدم اضافه کردم، خریدم و کتاب من نبوده. خیلی وقت ها هم کتاب رو خریدم، بدون معرفی، یا حتی بدون داشتن سوالی در ذهنم، و کلی سوال برام ایجاد کرده و کتابی بوده که باید می خوندم. هنوز الگویی که باعث این اتفاق میشه رو نشناختم.
(توی پرانتز بگم که با وجود اینکه تشخیص سوال های درست کار سختیه ولی شاید بشه کیفیت سوال های طرح شده توسط مردم رو یه جور شاخص حساب کرد. اگر در عرض ۵ سال مردم سوال های بهتری رو مثلا در فضای وب جستجو می کردن، شاید می شد این رو نشونه ای از این دونست که پشت این جستجو، مطالعه و مشاهده و سوال کلی درست تری وجود داره. در حد این یک روز فکر، این شاخص اولیه ای هست که میتونم تعریف کنم)

۲- از یه کتابفروش در پاسخ به اینکه چرا مردم ما زیاد کتاب نمی خونن، می شنیدم که می گفت “به قول رضا کیانیان، کسی کتاب می خونه که یه سوالی در ذهنش داره. کتاب رو می خونه که جواب سوالش رو پیدا کنه. به نظرم مردم ما زیاد سوالی در ذهن ندارن”. واقعا به این راحتی میشه گفت مردم سوالی ندارن؟ مردم سوالی ندارن یا به اینکه جواب سوالشون در کتاب خواندن هست اعتقادی ندارن؟ یا اصلا یاد نگرفتن که این هم یه راه پیدا کردن جواب سوالات هست؟ یا به خیلی از کتاب ها اعتمادی ندارن؟ مثلا خود من اصلا اعتمادی به متن های کتاب های تاریخی که در دسترس ام هست ندارم. سوال درباره تاریخ ندارم؟ چرا خیلی زیاد. ولی ترجیح میدم از کسی که به کتاب های معتبرتر دسترسی داشته یا اصل واقعه رو تجربه کرده و میدونم منصف هم هست، بپرسم و به جواب اون اعتماد کنم. شاید یه جور خطای شناختی هم باشه ولی حداقل همین امروز و این لحظه باورم اینه که حتی کتاب در مورد تاریخ کشور دیگه ای هم بخونم، اگر کتاب در این مملکت منتشر شده، انتخاب این کتاب برای ترجمه و چاپ یا حتی کیفیت ترجمه اش احتمالا جهت دار باید باشه. شاید هم من زیاد بدبینم یا دارم ترسم از مواجهه با واقعیت تاریخ رو این طوری توجیه میکنم. واقعا نمیدونم، واقعا.

۳-نمیدونم این حرف درسته یا نه. نظر من نیست، ولی چند بار دیدم که مثلا وقتی از بازیگرها می پرسن شما چه قدر اهل مطالعه هستید، میگن اینکه ما به رفتار مردم، نوع حرف زدنشون، تکیه کلام هاشون، محیطی که بهش رفت و آمد دارن، و … دقت می کنیم هم به نوعی مطالعه است. مطالعه که فقط کتاب خوندن نیست. یا شغل هایی مثل طراحی و نقاشی و … بیش از اینکه مطالعه مکتوب داشته باشن، به قول خودشون مطالعه تصویری دارن. بنابراین، آیا می تونیم یه نقاش یا بازیگر رو به این خاطر که بیش از مطالعه مکتوب، مطالعه تصویری یا مشاهده میکنه، رو سرزنش کنیم؟

۴- من عادت دارم تو مترو و اتوبوس کتاب بخونم یا فایل های صوتی آموزشی گوش بدم. دلیلش هم اینه که فکر می کنم در غیر این صورت، وقتم بی جهت هدر میره. اما زمانی بود که این عادت وجود نداشت، ذهنم رو باز میذاشتم، به تصاویری که در شهر می دیدم دقت می کردم، با آدم ها هم کلام می شدم، یا به گفته هاشون گوش می دادم (البته به حساب فضولی نذارید. بعضی ها بلند صحبت می کنن و من این رفتار رو معادل این می گیرم که دلشون میخواد بقیه هم حرفاشون رو بشنون حتی اگه بقیه رو مستقیم مخاطب قرار ندن) و … . اون هم کلامی ها و وارد تعامل شدن با افراد یا مشاهده صرف رفتارها و وقایع برام خیلی دریافت ها داشت. الان بعضی وقت ها به این فکر می کنم که با کتاب خوندن در اتوبوس و مترو خودم رو از این دریافت ها محروم نکردم؟

۵- خیلی وقت پیش ها کتاب یک عاشقانه آرام نادر ابراهیمی رو می خوندم، ذهنم میگه یادشه که یه جایی از کتاب گفته بود (نقل به مضمون) که “زیاد مهم نیست چند تا کتاب در زندگی ات میخونی مهمه چه کتاب هایی می خونی. مثلا صد تا کتاب باارزش رو شناسایی کن و همون ها رو بخون. کیفیت خوندن خیلی مهم تر از کمیت خوندنه”. خب این گفتنش خیلی راحته ولی عمل بهش خیلی سخته. این همه کتاب، این همه معرفی کتاب، میشه مگه مقاومت کرد و گفت من فقط به همین ۱۰۰ تا بسنده میکنم؟ گیریم بشه، اون ۱۰۰ رو من چه طور باید انتخاب کنم که بعدا پشیمون نشم که این ۱۰۰ تا اون ۱۰۰ تا کتابی که من باید میخوندم نبود، چیزهای دیگه ای بود؟

جمع بندی: تا حالا اگه بخوام یه تصویری از فرایند مطالعه در زندگی خودم ارائه کنم، تشبیهش میکنم به یه صخره نورد ناشی که اولش با کمک یه سری خبره صخره نوردی (نویسنده های مجله) چند تا جای دست برای خودش پیدا کرد. ضمن راه که می رفت (با خوندن همون کتاب ها) جای دست های بعدی رو بهش نشون دادن. یه وقت هایی این وسط ناشی گری خودش (انتخاب کتاب اشتباه یا به نوعی سراب جای دست درست) یا یه باد شدید بی موقع (کتاب خوبی که انتظارش رو نداشت) پرتش کرد یه طرف دیگه ای که ناآشنا بود براش و دوباره و دوباره شروع کرد ولی هنوز نفهمیده اصلا این صخره ای که روش هست، چه قدر ارتفاع داره، اصلا چه قدرش رو میتونه انتظار داشته باشه که با کتاب خوندن طی میکنه، چه قدرش رو باید انتظار داشته باشه با کمک دیگران (تعامل با اون ها) بهتر بتونه طی کنه یا با مشاهده کردن و … . اصلا میتونه کاری کنه که ناخواسته پرت نشه به جای ناشناس یا اصلا نباید مقاومتی در برابر این پرت شدن بکنه؟ (اصرار به اینکه در چند حوزه مشخص یا کاملا بابرنامه مطالعه کنیم بهتره یا نه؟). هنوز نمیدونه جای دست هایی که انتخاب میکنه و هدف می گیره چه قدر به هم نزدیکن و اون شاید به اشتباه اون ها رو دور از هم حساب میکنه (مفهوم خیلی کتاب ها یکیه ولی چنان از مناظر متفاوت که تا مدتی متوجه نیستی و فکر میکنه دو موضوعه) یا اصلا چه قدر درگیر دام نقطه اپتیمم نسبی شده (کتاب های نسبتا خوب ولی نه اصل موضوع) تو سفرش و از اپتیمم های مطلق (اون فهرست ۱۰۰ کتابی برتر، به فرض وجود) بی خبره. خیلی صخره نورد گیجیه خلاصه 🙂

سلام
سوالاتی هست که این روزها ذهنم رو به خودش مشغول کرده و فکر می کنم اینجا مناسبت داره که بخوام بپرسم، البته شاید هم اشتباه فکر می کنم، در این صورت امیدوارم عفو کنید. با سه مقدمه شروع می کنم و بعد سوالام رو می نویسم.
مقدمه ۱: خیلی پیش ترها(فکر کنم دو سال پیش) یک بنده خدایی که کتاب نخوان هم بود، می گفت متن های کتابا غالبا کسل کننده هستن و لازمه نویسنده ها شیوه بیانشون رو عامه پسندتر کنن تا کتابشون خونده بشه و در نتیجه مطالعه رواج پیدا کنه.
مقدمه ۲: شاعری بود که می گفت من شخصا به سرودن اشعار طولانی علاقه دارم ولی مردم بیشتر به اشعار مینیمال رو آوردن، شعرهای کوتاه با بیان ساده رو بیشتر بازنشر میکنن و کتابی که اشعار طولانی و پیچیدگی در بیان داشته باشه رو نمی خونن و نمی خرن. (احتمالا یک یقینِ غمگین داشته که داره برای کپشن های اینستاگرام مردم شعر میگه)
مقدمه ۳: حدود یک ماه پیش متنی چند صفحه ای نوشته بودم و در جایی خوندمش. از قضا یک خانمی اونجا بود که بیشتر در دسته مدرک به دستان مدعی قرار داشت تا دسته تحصیل کرده ها و برای نقد نوشته های دیگران هم ید طولایی داشت. چندباری که باهاش برخورد داشتم می دیدم که غالبا به نقد و تحلیل لغات علاقه بیشتری داره تا مضمون نوشته ها. من در سراسر متنم سه بار از کلمه “سپس” استفاده کرده بودم و این کلمه بهانه ای شد تا ایشون حکم به منسوخ بودن این واژه و مورد پسند نبودن نوشتم برای مخاطبین بدن. حالا بمونه که چقدر متعجب شدم به خاطر غریبگی واژه “سپس” در نظر ایشون. برای من دو هفته طول کشید تا در بین مشغله هایی که داشتم بتونم اون نوشته رو آماده کنم ولی خیلی توی ذوقم خورد که حدود نیم ساعت روی کلمه “سپس” بحث شد و اون خانم مسیر ذهن، صحبت و همچنین وقت سایرین رو منحرف کرد، درحالیکه من انتظار داشتم زمان بیشتری روی تحلیل و نقد مضمون متنم صرف بشه و نه روی لغات اینچنینی.
و اما سوال ها:
آیا نویسنده باید ادبیات نوشتاری خودش رو بر اساس ادبیات مخاطبین(کتاب خوانان و کتاب نخوانان) تطبیق بده؟ آیا لازمه برای انتقال ساده تر مفاهیم نوشته هاش، برای مخاطبین تلاش کنه؟ آیا اصلا باید برای دسته بندی مخاطبین و انتخاب بازار هدف وقت صرف کنه یا برای دل خودش بنویسه و یا اینکه ته دلش به درآمد احتمالی اون نوشته خوشبین باشه؟ آیا خونده شدن یا نشدن محتوا دغدغه ی همه نویسنده هاست؟ انگیزه نویسنده از تولید محتوا، در میزان مطالعه افراد چه اثری داره؟ خوانندگان و نخوانندگان کتاب چه اثری بر محتوای نویسندگان میگذارن و یا اینکه آیا نویسندگان سلیقه مطالعاتی مخاطبین رو شکل میدن و یا بالعکس این هم وجود داره؟
البته من بیشتر از بعد نویسنده به این مسئله پرداختم تا از بعد مطالعه کننده یا نکننده. ولی به هر حال یک طرف کتاب خوانی و نخوانی هم نویسندگان هستن و فکر می کنم شاید بد نباشه در تحلیلمون دو طرف رو مورد بررسی قرار بدیم. نمی دونم شاید هم اینقدر ضروری نباشه. در هر صورت اگه بنده هم باعث ایجاد انحراف در بحث و اتلاف وقت شدم عذرخواهی می کنم. فقط امیدوارم تونسته باشم با این سوال ها منظورم رو رسونده باشم.

یکم: محمدرضا خیلی خوشحالم که همچین بحثی رو شروع کردی. این بحث همیشه یکی از دغدغه های ذهنیه منه.که با فرض کتاب خوان بودن، اصلا چه کتابی بخوانیم؟ امیدوارم این بحث رو ادامه بدی.
دوم: این روزها زیاد می بینم آدمهایی رو که به مدد اینترنت و محتوی رایگان و مختصرش، در مورد هر چیزی چند جمله ای می توانند حرف بزنند. تاکید می کنم چند جمله. در حدی حرف می زنند که از دید کسانی که حتی آن چند جمله را هم نمی توانند حرف بزنند آدمهای اهل مطالعه و همه چیزدان به نظر بیایند.همانطور که گفتم، این روزها زیاد می بینم و نمی دونم که مخصوص این بازه زمانی و مکانیه که من زندگی می کنم، یا اینکه توی همه زمان ها و همه مکان ها این نوع آدمها بودند و هستند.
سوم: به نظر من شاخص های عملکردی کمی نامحسوس هستند، شاید آدم بتونه با مقایسه حال خودش با سال گذشته و اینکه مدل ذهنی و نحوه زندگی اش چقدر تغییر کرده تاثیر عملکردی رو متوجه بشه. گرچه بعضی وقتها انقدر تغییرات کمه که آدم فراموش می کنه که قبلا کی بوده و حالا کی هست و شاید اگر تغییرات یک کشور بررسی شود شاید بتوان تاثیر عملکردی مطالعه روی کشور را بررسی کرد.
چهارم: من برای تعریف شاخص عملیاتی مطالعه خودم، به هزینه ای که برای خرید کتاب می کنم توجه می کنم. حال چه اکترونیکی چه کتاب کاغذی. نکته دیگه که برام مهمه چقدر اون کتاب باعث می شه فکر کنم و ذهنمو درگیر کنه. خیلی وقت ها به نظرم کتابی که می خونم کاملا یک سرگرمی و تفریحه. مخصوصا در مورد رمان ها چنین حسی دارم. (البته نه همه رمان ها). کتاب های علمیه هم که مربوط به کارمه، با توجه به اینکه اکثرا خیلی تخصصی و علمی می شه، به نظرم نمیشه مطالعه حسابشون کرد. در واقع این نوع مطالعه تاثیراتی روی کارم میذاره، که سبب درآمد مالی و حس مفید بودن در من میشه و کمک می کنه که من ساعتی از روز رو برای مطالعه چه از نظر مالی چه از نظر زمانی هزینه کنم.
ششم: با توجه به این همه حرفی که زدم به این نتیجه رسیدم میزان مطالعه خودم به سمت صفر میل می کنه.

دوست داشتم در مورد این مطلب و در مورد کامنت های دوستان جمله ای از رالف والدو امرسون را نقل کنم:
“من نمی توانم کتاب هایی را که خوانده ام بیش از غذاهایی که خورده ام به خاطر آورم، با این حال، آن ها من را ساخته اند.”
“I cannot remember the books I’ve read any more than the meals I have eaten; even so, they have made me.”
― Ralph Waldo Emerson

ممنونم از اینکه باارزش ترین چیز زندگیت( زمانت رو ) گذاشتی تا جوابم رو بدی
حتمن منم فکرامو میکنم و اینجا لیست کتاب هامو میگذارم

محمدرضا. ممنون که این بحث خوب و مفید رو شروع کردی.
با خوندن این نوشته، یاد اون متن زیبایی افتادم که خودت یه روز از “ایتالو کالوینو” ترجمه و نقل کرده بودی:
“با کمی دقت و حوصله، میتوان کتابهای یک کتابفروشی را به سادگی طبقه بندی کرد:
کتابهایی که نخوانده ام.
کتابهایی که لازم نیست بخوانم.
کتابهایی که برای خواندن، نوشته نشده اند.
کتابهایی که از روی جلد، میتوان داخلشان را خواند!
کتابهایی که دوست دارم بخوانم ولی هنوز کتابهای دیگری هستند که نخوانده ام.
کتابهایی که میتوانم از دوستم قرض بگیرم، پس چرا آنها را بخرم؟
کتابهایی که سالهاست تصمیم دارم آنها را بخوانم – و سالهای سال بر همین تصمیم خواهم ماند!
کتابهایی که اگر پیر بشوم، حتماً آنها را خواهم خواند.
کتابهایی که همیشه ادعا کرده ام آنها را خوانده ام و چون تا به حال مشکلی پیش نیامده، نیازی به خواندن آنها نیست.
و چنین است که کسب و کار کتاب، در کشوری از رونق می افتد.”

با اجازه ات من هم بخشی از تجربه ی شخصی خودم از کتاب خوندنهام رو – که خیلی هم ساده است – تا جایی که فعلاً به ذهنم میرسه، دوست داشتم توی این قسمت اول، پای نوشته ی تو، بنویسم:
راستش من برای پیدا کردن نتیجه ی اثر بخشی کتابخوانی خودم (یا دیگران) به دنبال اتفاقِ عجیب و غریبی با یک نمودِ خارجی متحیر کننده نیستم. (که البته میتونه نمودهای خارجی زیبایی هم داشته باشه، که خیلی هم خوبه)
اما در کل، فکر میکنم خیلی از تغییرات و نتایج دوست داشتنی کتابخوانی، میتونه بصورت درونی اتفاق بیفته. ( که البته بعید نیست همین تغییرات درونی هم در حوزه هایی یا به طریقی، خودش منجر به اتفاق ها و تغییرات خوب بیرونی بشه)
مثلا من با هر کتاب جدیدی که بر حسب نیاز یا علاقه ام یا حال و هوام در یک زمان خاص، برای خوندن انتخاب می کنم؛ حس می کنم با خوندنش، داره یکی از مجراهای مغزم باز میشه و خون بیشتری توش جریان پیدا می کنه.
یا حس می کنم دارم دنیا رو وسیع تر، روشن تر و واضح تر از قبل می بینم، حسش میکنم یا درکش میکنم. یا حس می کنم داره بهم کمک میکنه تا احساساتم رو بهتر بشناسم و بهتر مدیریت کنم و …
خیلی وقتها پیش میاد که با خوندن یه کتاب در قسمتهای مختلفش، بارها به هیجان و شگفتی میفتم و با خودم بارها مثلا این چیزها رو در قسمتهای مختلف یک کتاب میگم:
پس اینجوریه – چه جالب – چقدر خوب گفت اینو – چقدر بهتر متوجه ی این موضوع شدم – چطور تا حالا خودم متوجه ی این موضوع نشده بودم؟ – جدی؟ – عجب – وای این چیزی رو که من حسش می کردم اما درست نمیشناختمش و این چقدر قشنگ بیانش کرد – چه خوب شد، این موضوع رو تا حالا از این زاویه بهش نگاه نکرده بودم – پس فلان موضوع، از این قرار بوده – و … (حرفهایی از این قبیل)
یا خیلی زیاد پیش میاد که ارتباط های جالب و عجیبی بین نکات و درسهای متمم با مطالب و نکاتی که توی کتابها میخونم پیدا میکنم و این باعث میشه که با نگاه جدیدتر و کنجکاوانه تری به اون درسِ متمم برگردم.
یا خیلی وقتها شده که یه عبارت یا اصطلاحی که قبلاً بارها به صورت سطحی به گوشم خورده بود، و بعد در هنگام خوندن یک کتاب، تازه میفهمم که داستان این عبارت یا کلمه یا اصلاح اصلاً چی بوده و در اصل از کجا اومده بوده.
به عنوان مثال: “بهار عربی” که یک مدت، زیاد سر زبون ها بود؛ یکبار وقتی داشتم “کتاب خنده و فراموشی” از میلان کوندرا رو میخوندم، دیدم که او وقتی این کتاب رو سالها پیش از این (در سال ۱۹۸۰) منتشر کرده بوده از “بهار پراگ” حرف زده بود. که این نکته برام بسیار جالب بود.
این رو به عنوان یک نمونه ی کوچکی که الان به ذهنم اومد گفتم.
اما با اینحال، کتابهایی هم بوده که احساس کردم وقتم رو به اشتباه و بیهوده صرفشون کردم.
برای همین فکر میکنم در خوندن بسیاری از کتابها ، یا وبلاگها یا … باز باید با احتیاط زیادی تصمیم به خوندن بگیرم. چون میدونم که وقت ام محدوده و محتواها زیاد و همگی به راحتی در دسترس. و چاره ای جز این ندارم که از بین اونها، گلچین و انتخاب کنم.
میلان کوندرا توی همین “کتاب خنده و فراموشی”، به نظرم حرف خیلی جالبی میزنه که اگه اجازه بدی اینجا بنویسمش. میگه:
“هر فردی بدون استثناء در درون خود حامل استعداد بالقوه نویسندگی است و تمام نوع بشر کاملاً حق دارد که با فریاد «همه ی ما نویسنده ایم!» به خیابانها هجوم بیاورد.
دلیلش این است که هر کسی در قبول این واقعیت که نامفهوم و نامرئی در دنیایی متفاوت ناپدید خواهد شد دچار تشویش می شود، و می خواهد پیش از اینکه زیادی دیر بشود خود را به دنیایی از واژه ها تبدیل کند.
آن گاه که نویسنده ی درون هر فرد، پا به هستی بگذارد (و آن زمان خیلی دور نیست) در راه عصر ناشنوایی و فقدان درک جهانی هستیم.”

سلام؛
با افزایش رقابت در دنیای امروز و حرکت مردم برای کسب موفقیت و یا درآمد، به اصل موضوع مطالعه هم با نگاه منافع کوتاه مدت نگاه می شود. تاثیرات بلند مدت مطالعه برای همه آشکار نیست. از خواندن کتاب توقع تاثیر فوری داشتن در زندگی و کار از ویژگی های این عصر ماست؛ و دقیقا به همین دلیل است که برخی در خرید کتاب و یا شروع کردن یک روند مطالعه دچار وسواس می شوند چرا که شاید فردی بعدا پیدا شود و بگوید مسیر اشتباه طی شده است.
یکی از برندگان جایزه خوارزمی و از مهندسان خلاق کشور که چند سالی است بازنشسته شده عنوان می کرد که اگر به فلان زمان برگردم بجای وقت گذاشتن برای مطالعه کتابهای X مشغول کتاب های Y می شدم.
نظام عرضه و توزیع و اطلاع رسانی کتاب ها را به این تردید ها اضافه کنید.
نکته ی دیگر اینکه شخصا کتاب خواندن در زمان های مرده اتوبوس و مترو را اصلا دوست ندارم. شاید به تعبیر یکی از دوستانم مشاهده رویدادهای اجتماعی و رفتار مردم در همان زمان خود نوعی مطاله باشد. بعلاوه اینکه به نظرم باید با کتاب زندگی کرد و آگاهانه و از سر رغبت به سراغش رفت نه فقط از باب اینکه وسیله خوبی برای زمانهای به اصطلاح مرده است.