سلام علی جان.
چون فکر می‌کنم فضای زیر این مطلب، یه‌جوریه که می‌شه حرف‌های دیگه رو که جاهای دیگه نگفتیم بگیم (و خود تو هم همین کار رو کردی)، منم سبک تو رو ادامه می‌دم. و در تأیید، تکمیل و توشیح حرف‌هات، چیزهایی که به ذهنم میرسه میگم.
احتمالاً بعضی‌هاش رو بشه بعداً توی همین متن یا جاهای دیگه جا داد و بیشتر در موردشون حرف زد.
‌
اول
تغییراتی که گفتی جالبن. و البته اگر بخوایم دقیق‌تر بگیم باید سه نوع تغییر رو تفکیک کنیم:
(۱) تغییراتی که در طول زمان در نگاه خود احزاب به وجود میاد.
(۲) تغییراتی که در طول زمان در دیدگاه و مدل ذهنی افراد ایجاد می‌شه.
(۳) افرادی که دیدگاه‌شون تغییر جدی نکرده. اما حس می‌کنن همراهی با حزب دیگه، می‌تونه کمک کنه اهداف‌شون رو بهتر پیش ببرن.
‌
خود ترامپ به نظرم نمونه‌ای از گروه سومه. ترامپ نزدیک یک دهه دموکرات بود. اما قبلش جمهوریخواه و الان هم نمایندهٔ جمهوری‌خواه‌ها. جالبه که مصاحبه‌هاش رو که گوش میدی، ترامپ همین ترامپه. یعنی هر چی میری عقب، به جایی نمی‌رسی که بگی مدل ذهنی یا تصویری که از آمریکا و نقش دولت و رئيس‌جمهور در ذهنشه عوض شده (چون یه‌ جاهایی مستقیم هم باهاش در این موارد حرف زده‌ان. راحت میشه مقایسه کرد). اما مشخصاً در مقاطع مختلف، احساس کرده حزب‌های متفاوت، به اون ایده‌ای که در ذهن داره نزدیک‌ترن. به‌نظرم الان هم غلط نیست اگر بگیم بیشتر «جمهوری‌خواه‌ها به ترامپ نزدیک شدن» یا «ترامپ لباس جمهوری‌خواهی رو تن خودش بکنه.»
‌
برای مثال دوم به نظرم ریگان بسیار آدم مناسبیه. اگر بخشی از عمر ریگان رو که به فعالیت سیاسی گذشته در نظر بگیری، تقریباً نیمهٔ اول به دموکرات بودن گذشته و نیمهٔ دوم به جمهوریخواه بودن. جالبه که وقتی هم رئیس‌جمهور شد، یه جمهوری‌خواه معمولی نشد. جزو نمادهای حزب جمهوری‌خواه شد. یعنی تجسم یک رئیس‌جمهور جمهوریخواه آمریکایی.
‌
دوم
در مورد رفسنجانی، نظر من اینه که تقریباً هیچ‌وقت رویکرد سیاسی خودش رو تغییر نداد. اطرافیان بودن که نگاهشون به رفسنجانی تغییر کرد و دور و نزدیک شدن. رفسنجانی کاملاً خودش رو در طیف راست می‌دید. بارها در خاطراتش می‌بینیم که با لحنی از جنس ناراضایتی، تحقیر یا کوچک‌دیدن، از چپ‌ها حرف می‌زنه (منظورش کسانی مثل موسوی اردبیلی و محتشمی‌پور و …).
دولت خودش هم نمونهٔ یک دولت راستگرا/توسعه‌گرا بود. با روی کار اومدن خاتمی، تقریباً رفسنجانی هیچ‌وقت دلش با اصلاح‌طلب‌ها یکی نشد. چون در فضای آزادی مطبوعات اون زمان، خیلی‌ها به رفسنجانی می‌تاختن. و خاتمی و تیمش هم هیچ محدودیتی ایجاد نمی‌کرد (من اگر خاتمی بودم، حتی اگر شده در پشت صحنه، از طرفدارانم می‌خواستم چنین نقدهایی رو مهار کنن. چون عملگرایی،‌ دقیقاً چیزیه که فرق میز سیاست و منبر رو مشخص می‌کنه. و خاتمی اگر زیر پای برکشندگان خودش رو خالی نمی‌کرد، بعداً زیر پای خودش خالی نمی‌شد. قطعاً نیت خاتمی بد نبوده. اما به نظرم «درست بودن» به معنای اخلاقی رو با «درست بودن» به معنای سیاسی، یکسان می‌دید. و سعی می‌کرد از نظر اخلاقی آدم درستی باشه. به نظرم الان هم بخشی از هزینه‌هایی که ما در کشور می‌دیم،‌ به‌علت ناتوانی عده‌ای از آقایون در تشخیص تفاوت «میز و منبر» هست).
رفسنجانی بعداً هم در دوران روحانی، نشون داد که با اصلاح‌طلب‌ها راحت نیست و دلگیری خودش رو فراموش نکرده. همراهی نکردنش با عارف و حمایت از روحانی نشون داد که مشخصاً حاضر نیست از کسانی که در دوران اصلاحات بهش خنجر زدن حمایت کنه (احتمالاً می‌دونی که عارف برای اصلاح‌طلب‌ها مثل جنتی برای روحانیون سنتی ماست. یعنی فقط باید خودش بمیره،‌تا ولش کنن. وگرنه همیشه دوست دارن یه سمتی چیزی بهش بدن. ۹۲ هم واقعاً رفسنجانی مخالفت جدی با عارف داشت که روحانی موند و مشخصاً و «تصریحاً» علتش دلگیر بودن از اصلاح‌طلب‌ها بود).
رفسنجانی تا آخرین لحظه هم همون راست سنتی/‌توسعه‌گرا باقی موند و حتی ارزش‌های راست رو حفظ کرد. نمونه‌اش این‌که حتی در اون سخنرانی معروف که در رد صلاحیت سید حسن خمینی داشت (کی به شما تریبون داد؟ کی به شما اسلحه داد؟ کی گذاشت شما بیاید در نمازجمعه‌ها و … صحبت کنید؟) نهایتاً منطق دفاعش این بود که چون این آدم بچهٔ بنیان‌گذار جمهوری اسلامیه، شما دِین داشتید به «بیت امام» و باید جبران می‌کردید. مستقل از این‌که حسن خمینی رو شایسته می‌دونست یا نه، دفاعش از منظر «نطفه» سیدحسن بود. که وقتی کنار «وفاداری» و «جبران لطف خانوادگی» می‌ذاری، کاملاً با رویکردهای راست سنتی همخوانی داره. سومین نکته به سبک معرفی کتاب دکتر مکری برمی‌گرده که چون طولانی شد. و جنس حرفم هم متفاوته. بعداً در کامنت مستقل می‌گم.