علی جان.
در مقابل وسوسه‌ی کامنتی که هفده تا لایک (تا این لحظه) داره، نمی‌شه مقاومت کرد!
البته واقعیتش اینه که شانزده لایک داری. چون یکیش خود من هستم.
نمی‌دونم در قالب یک کامنت چقدر میشه توضیح داد و این توضیحات چقدر مربوط و مرتبط خواهند بود.
اما بدون اینکه فکر کنم و آداب و ترتیب خاصی رو جستجو کنم، یک سری حرف‌ها رو اینجا می‌نویسم.
برای من، همیشه سوال این است که «دانستن یک موضوع» چقدر می‌تواند مفید و تاثیرگذار باشد؟
هر حرف و ایده‌ و جمله و داده‌ی جدیدی را که به مغزم وارد می‌شود – طبق یک عادت و عملاً به صورت ناخودآگاه – به چهار دسته تقسیم می‌کنم:
دسته اول: دانستن آن برای من فایده‌ای ندارد یا بسیار کم‌فایده است.
دسته دوم: دانستن آن می‌تواند برای من در بلندمدت مفید باشد.
دسته سوم: دانستن آن می‌تواند برای من ضرر و هزینه داشته باشد.
دسته چهارم: دانستن آن در کوتاه مدت برای من مفید است و آن دانسته تاریخ انقضا دارد!

معیار فایده یک دانسته هم برای من، تاثیری است که می‌تواند بر رفتار من داشته باشد.

نمونه دسته اول: اینکه فلان پادشاه ایرانی در چه سالی فوت کرده یا اینکه روی کتیبه‌ی کوروش چه چیزی نوشته شده است! (ممکن است برای برخی، دانستن اینها فایده داشته باشد و عقده‌ی خودکم‌بینی را ارضا کند. اما من چون خجالت می‌کشم برای اثبات توانمندی و برتری خودم، به مردگان مراجعه کنم، هرگز وقتم را با مرور تاریخ افتخارات کهن سرزمینم به آتش نمی‌کشم. البته مرور روند رویدادها، دانشی مفید و از جنسی متفاوت است و قدرت تحلیل انسان را بالا می‌برد).

نمونه دسته دوم: همه‌ی چیزی است که به عنوان علم دوست دارم و می‌خوانم. از اقتصاد چپ گرفته تا لیبرالیسم راست. از روانشناسی گرفته تا مدیریت. از قوانین مکانیک تا معادلات برق. آنجا هم که می‌خوانم بلافاصله به تبعات عملی آن فکر می‌کنم. اگر نتوانم تبعات عملی پیدا کنم یا به نظر برسد که برای من یا اطرافیانم نتیجه محسوسی نخواهد داشت، رهایش می‌کنم. باورم بر این است که فرصت زندگی محدودتر از آن است که برای علم صرفاً به عنوان علم وقت بگذاریم. خصوصاً وقتی بشر در به کار گیری حاصل دستاوردهای علمی فعلی‌اش هم ناتوان مانده است.
حاضر نیستم با کولیس اندازه بگیرم و با گچ علامت بگذارم. که باورم بر این است که عمده‌ی محققان کشورمان، به خلق چنین نوعی از دانش و انجام چنین فعالیتی مشغولند!

نمونه دسته سوم: همه علوم و مهارتهایی هستند که ناقص آموخته می‌شوند. مثلاً من سالهاست به کارهای یونگ علاقمند هستم. حتی زمانی برای یادگرفتن آن وقت گذاشتم و نوشته‌هایش را خواندم. بعد دیدم که تا ده‌ها هزار صفحه از نوشته‌های او را – آن هم به قلم خودش و نه مترجمان – نخوانم، چیز زیادی از اندیشه‌ی این مرد یاد نخواهم گرفت. یادگیری نصفه‌ نیمه‌ی حرف‌هایش هم، می‌شود شبیه همین دوستان جوانی که زئوس و پوزیدون و آرس و هرمس را به عنوان یک «بحث خوشمزه» در کنار بساط مهمانی‌های شبانه‌شان به کار می‌برند تا احساس روشنفکری و فهمیدن را تجربه کنند. برای آنها زئوس و پوزیدون خیلی فرقی با متولد ماه بهمن و متولد ماه مهر و … ندارد یا شیرازی و ترک و اصفهانی.
شبیه همین مطلب در حوزه‌ی بورس وجود دارد. کسانی که هیچ از بورس نمی‌دانند عموماً در بورس موفق‌تر هستند تا کسانی که نیمه دانشی دارند. آنکس که هیچ نمی‌داند به غریزه اتکا می‌کند و چون عمده سهامداران خرد بازار هم همانقدر نمی‌فهمند و غریزی رفتار می‌کنند،‌ شانسی برای کسب سود – هر چند نه خیلی زیاد – خواهند داشت. آنکس که نصفه نیمه علم می‌آموزد، راه رفتن جدید را نمی‌داند و راه رفتن سابق را هم فراموش می‌کند. گروهی که تحقیقات می‌گویند بازندگان اصلی بازار سرمایه هستند.

نمونه خوب دسته‌ی چهارم هم، روغن پالم و گزارش داعش است. هرگز وقتم را برای خواندن چنین خبرهایی حرام نمی‌کنم. در مورد اول که رفتارهای مردم گوسفندوار است. سالها یک ماده را خورده‌اند و ناگهان از یک شب خاص، چنان با وسواس به سوپرمارکت‌ها می‌روند و درصد چربی شیر را بررسی می‌کنند که شک می‌کنی شاید بازرس اداره بهداشت هستند!
من می‌گویم اگر چند ماه یا چند سال چنین چیزی را خورده باشم، چند روز خوردنش هم تاثیری نخواهد داشت. اگر واقعاً مسئله مهم باشد مردم آنقدر بیکار هستند که شلوغ کنند و پیگیری کنند و خرید نکنند و فروشندگان سبد محصولشان را تغییر دهند و اصلاح کنند. وقتی مردم بیکار هستند و این کارها را به عهده می‌گیرند من وقتم را برای خبری که می‌دانم ماه دیگر،‌ هیچ ارزش افزوده‌ای ندارد حرام نمی‌کنم. داعش هم که مشخص است. کافی است بی بی سی و VOA را گوش بدهی تا هر شب باور کنی که انقلاب شده و ایران را گرفته‌اند و الان هم چند عملیات تروریستی در قلب لندن و پاریس در حال برنامه‌ریزی است و تی‌شرت‌های داعش در این شهر یا آن شهر دیده شده و اضطراب و نگرانی بدون معنی. تا خبرها بگذرد و رسانه‌ها،‌ عنوان جدیدی را برای جذب مخاطب پیدا کنند…
——————————————————————————————
حالا در این فضا.
وقتی دو نفر را می‌بینم که بحث‌های سنگین در حوزه‌ی فلسفه و ریشه‌ی اخلاق می‌کنند، خنده‌ام می‌گیرد. با خودم فکر می‌کنم که اخلاق ریشه داشته باشد یا نه. فلسفه داشته باشد یا نه. من رفتارم را بر اساس قواعد اخلاقی تغییر نخواهم داد. نه اگر بفهمم که اخلاق بی‌ریشه است، دست به قتل و تجاوز خواهم زد و نه اگر بفهمم اخلاق ریشه‌ای عمیق دارد، حاضرم به احترام «درک انسانی دیگر مانند خودم از اخلاق»، رفتارهای اخلاقی خودم را – بر اساس درک خودم – تغییر دهم.
پس این نوع بحث را در دسته‌ی اول یا سوم طبقه‌بندی می‌کنم و ترجیح می‌دهم به جای اتلاف وقتم در پای چنین مجرداتی، یک فنجان قهوه بخورم که برای جسم و جان،‌ به مراتب مفیدتر از این مهملات است. بسیاری از سوالات مجرد دیگری که انسانها به خاطرش می‌کشند و کشته می‌شوند را هم در همین گروه طبقه‌بندی می‌کنم.

همینطور در مورد رفتن از ایران و ماندن در ایران. روزی که باید تصمیم می‌گرفتم بر اساس اطلاعات در دسترس تصمیمم را گرفتم. می‌دانم که شاید قبل از گرفتن یک تصمیم یک روز یا یک ماه یا یک سال یا یک دهه وقت بگذارم، اما نهایتاً تصمیمم را در کسری از ثانیه خواهم گرفت و آن تصمیم، مهر پایانی بر فکر کردن من است.
ریسک را کرده‌ام و دنیای شگفت انگیز ندانستن و حیرت آغاز شده است.
آنها که هر روز دوباره بازنگری می‌کنند و فکر می‌کنند و هر روز زندگی خود را در ایران با کشورهای مختلف جهان مقایسه می‌کنند و از دوستانشان که مهاجرت کرده‌اند قیمت ماشین و اجاره خانه را می‌پرسند، «تحمل ابهام و ندانستن» را ندارند. پس قسمت عمده‌ای از وقتشان را صرف دریافت اطلاعات گروه اول یا سوم یا چهارم می‌کنند. آنها نمی‌توانند بپذیرند که به قول رابرت فراست، اگر در یک جنگل، یکی از دو راهی ها را انتخاب کردی،‌ چنان مشغول دوراهی‌های بعد خواهی شد که هرگز فرصت بازگشتن و آزمودن گزینه دیگرت را نخواهی داشت. باید بپذیری که تو یک مسیر را انتخاب کرده‌ای و گزینه‌ی انتخاب نشده، همیشه برایت مبهم باقی خواهد ماند.

وقتی من از بین گزینه ازدواج کردن یا نکردن با یک فرد خاص،‌ ازدواج نکردن را انتخاب می‌کنم، برای همیشه این ابهام باقی خواهد ماند که اگر با او ازدواج می‌کردم چه می‌شد.
من هرگز ارزش و دستاورد گزینه‌ی انتخاب نشده را نخواهم دانست و برایم مبهم باقی خواهد ماند.
اما عموم مردم، اگر سنتی باشند تصمیم خود را با استخاره می‌گیرند تا سندی باشد بر اینکه گزینه‌ی انتخاب نشده، مبهم نیست. بلکه به استناد استخاره، بدتر از گزینه انتخاب شده بوده است (می‌بینی؟ حالا ابهام زدایی شد!)
مدرن‌ترها هم،‌ چون تحمل این ابهام را ندارند تا سالها بعد در فیس بوک و شبکه‌های اجتماعی، تصاویر آن فرد را مرور می‌کنند و ازدواجش را ردیابی می‌کنند و رضایتش از زندگی را بر اساس مطالبی که منتشر می‌کنند می‌سنجند تا «ابهام» برایشان کاهش یابد و بتوانند بفهمند که تصمیمی که در گذشته گرفته‌اند تا چه حد درست یا نادرست بوده.

یک بار با خودت مرور کن و ببین چقدر وقت ما،‌ برای کاستن از سهم ابهام در ذهنمان صرف می‌شود و چه کسانی برای رفع این ابهام، از ما پول می‌گیرند و قدرت کسب می‌کنند…

—————-
ببخش. می‌دانم مطالبم به هم ربطی نداشت. اما جایی بهتر از اینجا برای نوشتن این حجم مطالب نامربوط نداشتم. امیدوارم که برای تو هم چیزهایی را تداعی کند که برایت مفید یا ارزشمند باشند…
یا لااقل، کمی رفع ابهام شده باشد! 🙂