رادیو مذاکره: گفتگو با سهیل رضایی

ابراهیم عزیز.

به بهانه‌ی حرف تو، چند تا نکته رو بگم که شاید برات جالب باشه.

چند روز پیش در مصاحبه‌ای شرکت کردم و با من در مورد آینده‌ی کسب و کار در دوران پسابرجام صحبت شد. حدود یک ساعت و نیم طول کشید.
همان شب، قسمتی از آن فایل صوتی را گوش می‌دادم. بعضی جاها، سرعت آنقدر زیاد بود که خودم مجبور می‌شدم جمله به جمله، فایل رو متوقف کنم و بعد ادامه بدم که بتونم حرف‌های خودم رو کامل بفهمم!

این رو از اون جهت می‌گم که تند حرف زدن خودم رو قبول دارم. به نظرم یه جاهایی خیلی تنده. خیلی زیاد.

البته این رو هم بگم که من در باره‌ی “کند خوانی” صحبت کردم. اما درباره‌ی “کند گویی” صحبت نکرده‌ام! من که قرار نیست یاد بگیرم! پس من با هر سرعتی حرف بزنم، کارایی خودم تغییری نکرده. زحمت برای شماست که احتمالاً باید بارها و بارها، فایل را متوقف کنید و دوباره ادامه دهید.

پرسیدید که “آیا واقعاً لازم است انقدر تند و سریع حرف بزنید؟”
سرعت حرف زدن عموماً قابل انتخاب نیست. ما در لحظات کوتاهی، به صورت آگاهانه آن را انتخاب و تنظیم می‌کنیم. اما معمولاً بلافاصله مغز از سیستم دو به سیستم یک تغییر وضعیت می‌دهد و در اینجا، سرعت کلام نیز از کنترل خودآگاه خارج می‌شود.
درست مانند کنترل سرعت نفس کشیدن که فقط برای مدت کوتاهی می‌توان آن را انجام داد و بلافاصله‌، از اختیار ما خارج می‌شود.

من در همه‌ی فایل‌ها (حتی این فایل) به خاطر مخاطب، سرعتم را خیلی از سرعت واقعیم کمتر کرده‌ام. اما واقعاً بیشتر از این چندان در اختیار من نیست. چیزی که می‌شنوید “کُند‌ترین روند حرف زدن محمدرضا” است و نه سرعت واقعی او. کافی است از همکاران من بپرسید!

ما در فایل‌هایی که به عنوان محصول تولید می‌کنیم (مثل اتیکت یا گفتگوهای دشوار یا فایلی که امسال تحت عنوان مدیریت توجه یا Attention Management تولید می‌شود و در اواخر سال عرضه می‌شود) به خاطر ماهیت کار، معمولاً می‌کوشیم سرعت حرف زدنم را کمتر کنیم.
برای این کار هم شیوه‌ی جالبی داریم. یک صحبت 200 دقیقه‌ای را در 20 قسمت ده دقیقه‌ای ضبط می‌کنیم و بین آنها، فرصت کوتاه تنفس می‌گذاریم.
به این شکل، من چند دقیقه‌ای حواسم هست و به محض اینکه نزدیک است که وارد مسیر ناخودآگاه شوم و به سرعت طبیعی خودم برسم، بحث را قطع می‌کنیم و دوباره ادامه می‌دهیم (چیزی شبیه راه رفتن پورش در خیابان‌های شلوغ تهران! شاید حال بیننده رو خوب کند. اما موتور آن ماشین بدبخت به “فنا” می‌رود!)

اما یک نکته را هم به خاطر داشته باشیم. گفتگوهای من با دوستانم (از جمله سهیل) در فضایی بسیار دور از فضای رسمی انجام می‌شود.
همین فایل که می‌بینی، اینطور ضبط شد که سهیل یک شب آمده بود بنشینیم و چای بخوریم و گپ بزنیم، به یکدیگر گفتیم: ضبط کنیم بقیه هم بشنوند؟ و بعد هر دو تصمیم گرفتیم ضبط کنیم.
بنابراین، اکثر این فایل‌های دو یا سه یا چهارنفره، ضبط شده‌ی یک مهمانی هستند و نه یک “محصول صوتی”.
اگر بخواهیم تا این حد کنترل را به خودمان و ذهنمان اعمال کنیم، حرف‌های دیگری گفته خواهد شد.
برای اینکه حرف‌های واقعی بشنویم، نباید بخش زیادی از پروسس مغز را درگیر کارهای بیخودی بکنیم.

فرض کن من به شما بگویم در مورد “فلسفه‌ی تاریخ” یک ساعت حرف بزن و لطفاً حرف “ک” در آن نباشد.
از لحاظ تئوریک این کار چندان سخت نیست.
اما بخش زیادی از توان ذهنی شما صرف توجه به “ک” خواهد شد و نهایتاً “حرف ارزشمندی” نخواهید زد. فقط “حرفهایی بدون ک” را مطرح خواهید کرد.

در مورد نرم افزار هم صحبت شما درست است. اما “هر کاری” هزینه‌ای دارد. هزینه منظورم پول نیست. منظورم منابع است.
من و تیمم، در اوج قابل تصور تخصیص منابع (نه با استاندارد ایران،‌ بلکه با استاندارد جهان) ایستاده‌ایم و واقعاً برای هر حرکت کوچکی، باید از جای دیگری بزنیم و صرف اینجا کنیم.
اگر کسی بخواهد برای چنین فایلی، علاوه بر تدوین فعلی، چنین فرایندی را اضافه کند به معنی شش تا هشت ساعت صرف وقت اضافه است.
من و همکارانم چنان فشرده فعالیت می‌کنیم که در سه ماه هم، 8 ساعت وقت اضافه را نمی‌توانیم پیدا کنیم چه برسد در سه روز!
بنابراین، ما هم بلدیم که صدا را کند کنیم. اما باید به جای آن، جای دیگری کار دیگری انجام نشود. که در حال حاضر، چنان کاری را که قابل حذف باشد،‌ پیدا نکرده‌ایم.

یادم هست زمانی با شاملو حرف می‌زدند. به او گفتند: خیلی سخت حرف می‌زنی و شعر می‌گویی. خیلی از مردم نمی‌فهمند.
گفت: قرار نیست همه بفهمند! یک عده، شعر من را بفهمند. از روی آن، شعرهای ساده‌تری بگویند که دیگران آن‌ها را بفهمند!

واقعیت این است که من همین الان هم، با همین نوشتن، با همین فارسی نوشتن، با همین زندگی در این نقطه از جهان، با همین وبلاگ داشتن، با همین متمم داشتن، با همین فایل‌های رادیو مذاکره و حرف زدن از موضوعاتی که نه نیاز من است و نه دغدغه‌ی من، به اندازه‌ی کافی از “زندگی برای خودم” فاصله گرفته‌ام.
اگر هم گاهی حالم چندان خوب نیست، دلیلش این است که می‌بینم که به خاطر دیگران،‌آنقدر از خود واقعیم فاصله گرفته‌ام که زندگی دیگری شروع شده. خود واقعی من، در حوزه‌ی دیگری و در علم دیگری و در فضای دیگری، مشغول مطالعه و تحقیق و یادگیری و کسب درآمد و زندگی است و دنیای دیگری دارد که هیچ ارتباطی به این فضا ندارد. البته احتمالاً چنین نخواهد ماند.
آیا تا به حال شده به یک مهمانی رفته باشی و خسته شده باشی و حوصله‌ات سر رفته باشد و صاحبخانه به زور یک خیار دیگر یا پوست کندن یک پرتقال دیگر، مدام تو را می‌نشاند و دستت را خیس می‌کند و چند دقیقه‌ای معطلت می‌کند و در این میان داستان دیگری شروع می‌شود و تو فقط منتظری که فرصت و بهانه‌ای پیش بیاید و برخیزی و با احترام و لبخند خداحافظی کنی؟ اگر چنین حسی را تجربه کرده‌ای، تقریباً حس من را درک خواهی کرد.

حالا که اینقدر از خودم فاصله گرفته‌ام، لااقل با من همکاری کنید و بگذارید از “سرعت طبیعی حرف زدنم” بیش از آنچه تا کنون فاصله گرفته‌ام، فاصله نگیرم!
عمرم و فرصت زندگی آگاهانه بر این زمین، کوتاه تر از آن است که سرعت حرف زدنم را بیشتر از این کم کنم.
همین که یک نفر، توانسته باشد کلمات حرفهای من را تشخیص بدهد کافی است. بالاخره روزی پیاده سازی می‌کند. منتشر می‌شود. خوانده می‌شود.
چنانکه بخش زیادی از حرف‌های رادیو مذاکره، در قالب مقاله، تا کنون پیاده سازی شده و در نشریات و مجلات و رسانه‌های مختلف، به صورت مکتوب منتشر شده است.